Het schoollokaal druppelt vol met verwachtingsvolle gezichten. Veertig kinderen in twee groepen uit groep zes komen bijeen op een druilerige woensdagochtend in de herfst. Het is Afrikaweek op de ENMS, de Eerste Nederlandse Montessori School die al honderd jaar bestaat en wier motto is: ‘Leer mij het zelf te doen.’ Vandaag, sinds twee jaar is er weer ruimte voor bezoekers van buiten de school.
Ishmail Kamara, dichter, schrijver en spoken word artist is vanochtend gastdocent. Zijn in juli 2021 verschenen dichtbundel ‘Landschap van mijn Ziel’, is wegens succes inmiddels in tweede druk verschenen en lag al de hele week in de klassen zodat de kinderen erin konden lezen. ‘Gedichten over bergen, over klompen en een rood paspoort raakten direct mijn hart,’ vertelt een van de docenten. ‘Je realiseert je dat niets vanzelfsprekend is.’
De trommel klinkt en de klanken zingen in Temne, een van de zestien talen die Sierra Leone rijk is, ze verwarmen het lokaal. De kinderen kijken gefascineerd toe. De handen van Ishmail trommelen, zijn stem klinkt vastberaden. Deze muziek legt een basis onder de ontmoeting. Al gauw nodigt Kamara de kinderen uit om samen te dansen, hij doet het eerst voor, daarna doen ze het samen en dan voeren de kinderen de dans alleen uit. Hij is een geboren Montessoriaan.
De kinderen gaan helemaal los en dan komen de instrumenten erbij. Voor elke tafel eentje. Delen is de les. De kinderen vinden dat soms moeilijk, maar Ishmail geeft alle ruimte totdat iedereen aan bod is gekomen. De kinderen leren luisteren naar elkaar en trommelen om beurten mee, schudden met verschillende Afrikaanse instrumenten of met handen en voeten. Alles komt in beweging.
Op de tafels liggen zakjes met letters, ze dansen mee op het ritme, enkele letters vallen op de grond. Ishmail kalmeert de energie en vertelt dat hij de bundel heeft opgedragen aan Ali Kanu, die ook in de groep zit. Hij vraagt de kinderen of ze Ali kennen en weten wat ‘opdragen aan’ is. Ali heeft net als Ishmail ‘roots’ in Sierra Leone, hij straalt verlegen met alle aandacht.
Elke tafel krijgt de opdracht om woorden te maken van de letters en heeft een eigen thema: natuur, buiten spelen, seizoenen en het weer. De kinderen buigen zich geboeid over de letters en maken samen woorden en daar rollen haast vanzelf zinnen uit. Er ontstaat een bloeiende ruil in letters tussen de groepen. Nieuwe gedichten worden geboren.
Binnen de kortste keren heeft elke tafel een eigen gedicht gemaakt met woorden als bladeren, slangen en bomen. We ruiken de natuur in de klas. De tafels presenteren hun gedicht samen als groep, daarna wijst Ishmail iemand aan die het hele gedicht alleen voordraagt. De stemmen zijn soms zacht en snel. Ishmail legt uit dat het belangrijk is om voor te dragen met een duidelijke stem, zodat het gedicht gaat leven. Als de kinderen te enthousiast worden zingt Ishmail eenvoudig weg een lied in zijn eigen taal met kalmerende handgebaren. De rust keert zo snel weer.
in de herfst is de grond de boom!!!
in de zomer krijgen de vogels kuikens.”
Dan mag elke tafel een woord kiezen voor een gezamenlijk gedicht, een collectief gedicht voor de school dat Ishmail op het bord schrijft. Het woord ‘schemering’ valt. ‘Dit is een nieuw woord voor mij, wat betekent het?’ vraagt Ishmail. Een van de kinderen legt het uit en een ander kind komt naar voren om het woord op het bord te schrijven. Leren van elkaar.
Kinderen
zijn bang
voor slangen.
In de schemering
vallen
de bladeren
van de bomen.
Tot slot stelt een van de kinderen een ‘stopdans’ voor. Ishmail beweegt mee. Gaande weg wordt duidelijk wat dit is. Ishmail trommelt en stopt, diegene die nog beweegt wordt aangewezen en mag terug naar zijn eigen klas. En zo vinden de kinderen een voor een, in beweging de weg terug naar hun groep. Hoofd, hart en handen verbonden door ontmoeting. De gedichten en klanken dansen door de gangen van de school.
De beelden van Ishmail Kamara als gastdocent met de kinderen uit groep zes zijn opgenomen voor een nieuwe documentaireserie die in februari 2022 wordt uitgezonden door omroep HUMAN op NPO2 (bekend van o.a. De Wasstraat).
Boekingen voor poëzie workshops of presentaties van Ishmail Kamara via info@stadscoalitie.nl
Esseline van de Sande 