Te gast bij DE NACHT VAN is Esseline van de Sande. Zij is schrijver en Midden-Oosten Expert. Presentatrice Merel Wielaert spreekt met Esseline over de gevolgen van de Arabische Lente, over de rol van de vrouw, over liederen en soaps, over Europa en het Midden Oosten, over de jongeren en de revolutie. Hoe heeft de situatie zich ontwikkeld in de afgelopen 10 jaar en wat kunnen we nog verwachten in de toekomst? Luister hier de gehele podcast
Op 17 december 2010 steekt de Tunesische straatverkoper Mohammed Bouazizi zichzelf in brand. Het is de start van vele protesten die vanaf dan de machtsverhoudingen in de Arabische wereld doen schudden. Beter bekend als de Arabische Lente. Twee jaar later, in december 2012 – nu 10 jaar geleden – leek het alsof de rust een beetje is wedergekeerd. Maar de gevolgen van de Arabische Lente zijn duidelijk merkbaar in het Midden-Oosten. En ook in de rest van de wereld zijn de gevolgen van de Arabische Lente te zien.
Een grote uitlaatklep voor de Syrische bevolking zijn de liederen en soaps. Op deze manier kunnen zij zich onder een streng regime toch uitdrukken met een bepaalde luchtigheid en humor.
De rol van de vrouw in de Arabische Lente is uitermate belangrijk, maar vaak onderbelicht. Terwijl zij eigenlijk aan de frontlinie staan van het conflict.
dit artikel van Lalash Tahir & Esseline van de Sande verscheen op 8-4-22 inhet Financieele Dagblad
De misdadige oorlog in Oekraïne betekent een koerswijziging van het migratie- en vluchtelingenbeleid van de Europese Unie. Binnen 24 uur kwam een historisch akkoord tot stand dat Oekraïners toegang geeft tot alle EU-landen voor bescherming, zorg en werk, gratis treinvervoer en scholing. Snelle verandering blijkt mogelijk. Dat is niet alleen hoopvol, maar ook noodzakelijk.
‘Opvang in de regio’ was eerder het EU-devies, achter onder meer de Turkije-deal. Meer dan 15.600 vrouwen, kinderen en mannen verdronken in de Middellandse Zee, maar Nederland kon nog geen 500 kwetsbare kinderen opnemen. Journalisten van radioprogramma Argos onderzochten dat honderd Afghanen niet welkom zijn, ondanks eerdere beloften. Meten met verschillende maten legt pijnlijk racisme bloot, maar valt ook juridisch niet uit te leggen.
Staatssecretaris Erik van der Burg van Justitie en Veiligheid lijkt het roer om te gooien. Op 21 maart, de Internationale Dag tegen Racisme en Discriminatie, riep hij op om ‘er als samenleving scherp op te zijn dat we bij de opvang van de Oekraïners geen onderscheid maken tussen mensen, hoe je eruit ziet of wat voor religie je hebt.’ Als ongelijkheid beleid wordt, verliezen we allemaal. Dit ondergraaft iedere democratie.
Hoe zorgen we dat de integratie van nieuwe burgers goed verloopt? Hun komst biedt ook kansen. De Wereldbank waarschuwt al decennia voor Europa’s vergrijzing en arbeidstekorten. Begin dit jaar luidde VNO-NCW de noodklok. ‘Om onze welvaart op peil te houden is een soepel werkende arbeidsmarkt met voldoende goed inzetbaar personeel belangrijk. Een goede kwalitatieve match tussen vraag en aanbod is een knelpunt.’ De tekorten bestaan in alle sectoren: alleen al op het terrein van cybersecurity zijn 20.435 openstaande vacatures.
Duitsland veranderde zijn integratiebeleid al eerder, door ‘snel aan het werk’ prioriteit te geven. Wie ben je? Wat kan je? Wat voor werk wil je doen? De Duitse overheid erkent dat nieuwe talenten de krapte op de arbeidsmarkt kunnen oplossen en creëerde afgelopen jaren gunstige voorwaarden die economische integratie bevorderen.
Lessen uit Duitsland zijn: erkenning en validatie van elders behaalde kwalificaties moet snel gebeuren. Het land geeft certificaten af voor opgedane vaardigheden. De aanvraag voor een werkvergunning is verkort naar drie maanden. Bedrijven worden gestimuleerd om bij te dragen aan taalgericht vakonderwijs. De focus ligt op talent én op de beheersing van de vaktaal.
Landen als Zweden, Finland en Denemarken houden ook rekening met lokale arbeidsmarktomstandigheden. Daar is plaatsing afgestemd op werkgelegenheid en in steden aanwezige gemeenschappen. Opleidingsniveau, werkervaring, culturele achtergrond en familienetwerken zijn bepalende factoren. Familie vormt een emotioneel vangnet, maakt mensen bewezen sneller wegwijs en gelukkiger.
Syrische en Afghaanse artsen
Nederland mist hier de boot. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat het spreidingsbeleid voor ‘statushouders’ een geslaagde integratie in de weg staat. Arbeidsmarktomstandigheden van regio’s worden vaak niet meegenomen bij plaatsing. Zo kan het voorkomen dat een agrariër in de stad belandt en een musicus of zakenvrouw op het platteland.
Sinds 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor deze nieuwe burgers. Uit diverse evaluatiesblijkt dat zij vaak over beperkte middelen en expertise beschikken om 1e generatie Nederlanders daadwerkelijk aan het werk te helpen. Daarnaast ontbreken arbeidsmarktgerichte activiteiten. Deelnemers vinden na hun inburgeringstraject vaak geen aansluiting op de arbeidsmarkt en zo blijft de gewenste participatie uit. De erkenning van behaalde kwalificaties en verworven vaardigheden verloopt moeizaam, ook dit staat een duurzame integratie in de weg.
Ondertussen weten werkgevers vaak niet hoe ze deze nieuwe burgers kunnen bereiken. Tijdens de pandemie werd de tering naar de nering gezet en kregen artsen en zorgpersoneel uit Syrië, Iran en Afghanistan versneld toegang tot de arbeidsmarkt. In Amsterdam mogen ongedocumenteerde jongeren nu een studie volgen aan een school of universiteit, ook bijstandsgerechtigden mogen er parttime blijven werken met behoud van uitkering.
Kim Putters, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau, adviseert de nieuwe colleges en gemeenteraden: ‘Dit is het moment om het anders te doen’. Hij heeft gelijk. Een toestroom van mensen uit welk land dan ook betekent een toestroom van talenten en biedt kansen.
8 maart Internationale Vrouwendag 2022 #InternationalWomensDay2022 Een dag om ruimte te geven aan de stem van vrouwen. Vrouwen uit de hele wereld. Vrouwen uit heden en verleden. Vrouwen die waar ter wereld dan ook elke dag meer dan 80% van hun energie en middelen investeren in het collectief. Moeders, tantes, zussen, dochters en vriendinnen. Leiders, activisten, kunstenaars, journalisten, filmers, leraressen, dokters, verpleegsters, conducteurs, politici, technici, managers, musici, dichters, bakkers, bouwers en weefsters. Verbinders van het individuele en het collectieve, generatie op generatie, jong en oud, die de moed en de hoop op verandering blijven inspireren.
Vrouwen uit Oekraïne zoals kunstenares Alexandra Exter die dit kostuum ontwerp (linksonder) maakte voor de voorstelling van Romeo en Julia in 1921. Maar ook de hedendaagse feministische protestgroep FEMEN (Фемен) die veel bekendheid kreeg in heel Europa (rechtsonder). De groep is opgericht door Anna Hutsol met als doel vrouwen wakker schudden, bewustwording van eigen rechten en de mogelijkheid tot zelfontplooiing. Hun doel is om de grootste feministische beweging in Europa te worden. De vrouwen trekken internationale persaandacht door topless of semi-topless demonstreren met geschreven teksten op het lichaam en bloemen in het haar.
Alexandra Exter’s kostuumontwerp productie: Romeo en Julia 1921. Dank Sjeng Scheijen.Film trailer
Vrouwen uit Syrië die al meer dan tien jaar aan de frontlijn werken en grote risico’s nemen terwijl ze een inkomen proberen te realiseren voor zichzelf en hun familie. In Syrië zijn alleen al binnen de landsgrenzen meer dan tien miljoen ontheemden. De vrouwen verbeteren levens, stellen sociale normen ter discussie en komen op voor hun rechten. Een van de vele voorbeelden is Ghalia Rahal, oprichter en directeur van Mazaya, een vrouwenrechten organisatie die werkt in het noorden van Idlib en zich richt op onderwijs, training, culturele activiteiten en psychosociale hulp aanbiedt en jaarlijks meer dan vierduizend vrouwen bereikt.
Women of Syria: leiders & activisten
Vrouwen uit Afghanistan zoals graffiti artist en kunstenaar Shamsia Hassani, professor in kunst aan de Universiteit van Kabul die haar werk noodgedwongen voortzet in Albanië nadat de Taliban de macht overnam. Haar werk drukt uit hoe gemarginaliseerd de positie van vrouwen is. Kennis, wijsheid en levenservaring van meer dan de helft van de Afghaanse samenleving kan niet worden aangewend voor de noodzakelijke verbinding en bloei van de samenleving.
Shamsia Hassani, kunstenaar & professor in Art
Vrouwen uit Liberia die een beweging starten onder de naam Women of Liberia Mass Action for Peace. Deze indrukwekkende vredesbeweging zorgde in 2003 zorgde voor het einde van de tweede burgeroorlog ondanks de beperkte burgerrechten die er in het land golden. Dankzij hun toewijding, dankzij hun vredige demonstraties en ‘sit-ins’ maar ook door de aangekondigde ‘sex-strikes’ stonden deze vrouwen, zowel moslims als christenen, van verschillende rangen en standen, schouder aan schouder tijdens deze vreedzame protesten en bereikten het onmogelijke: een staakt tot vuren en vrede.
Women of Liberia Mass Action for Peace
Vrouwen uit Irak zoals de onvoorstelbaar moedige Sipan Ajo. Een Yazidi vrouw die jarenlang op brute wijze werd vastgehouden, gemarteld en mishandeld door IS en die haar weg terug vond naar haar familie en zich nu in Duitsland inzet om meer mensen bewust te maken van de genocide op de Yazidi’s.
Sipan Ajo, een Yazidi vrouw in haar huis in Duitsland, 2022.
Vrouwen uit Koerdistan zoals Hevrin Khalaf. Zij was een prominente Koerdische Syrische politieke leider en activist in Rojava. Naast haar politieke werk heeft zij een hele belangrijke rol gespeeld in het realiseren van gendergelijkheid in Rojava. Op 12 oktober 2019 is zij gemarteld en vervolgens vermoord tijdens een militaire operatie door de Turkse gesteunde terroristische organisatie Ahrar Al-Sharqiya. Hevrin zal voor vele Koerdische vrouwen altijd een symbool van verzet zijn.
Hevrin Khalaf, 1984-2019, politica & civiel ingenieur
Vrouwen uit Argentinië zoals de Dwaze Moeders Deze beweging ontstond spontaan toen een groep moeders de autoriteiten om opheldering vroeg over hun vermiste kinderen. Ze werden niet ontvangen, en gingen toen maar zwijgend over het plein lopen. De volgende week kwamen ze terug, en zo elke week, bijna dertig jaar lang. Vrouwelijk leiderschap dat tot op de dag vandaag inspireert tot actie.
Asociación Madres de Plaza de Mayo, Vereniging van Moeders van het Meiplein
Vrouwen uit Palestina die zich elke dag weer opnieuw verzetten tegen de gewelddadige onderdrukking van Israel zoals Amal Khreishe, voorzitter van de Palestinian Working for Women Society die onlangs is verboden door Israel als ‘terroristische organisatie’. De organisatie werkt in de bezette gebieden en richt zich op gelijkheid en zet zich in om een einde te maken aan alle vormen van geweld tegen vrouwen. Op de website staat de quote van Linda Sarsour centraal: “Als vrouwen beschermd zijn, worden gerespecteerd, in staat zijn om te bloeien en dezelfde kansen krijgen als mannen, als we de ruimte krijgen om te leiden en op te staan, dan zal onze natie bloeien.”
Vrouwen uit Amerika zoals Amanda Gorman die onlangs in een interview uitlegt waar het bij hoop om draait, het is een levenshouding en continue proces.“Hoop is niet iets wat je krijgt, het is iets wat je oefent. Het is geen object of een zelfstandig naamwoord dat je kan kopen of van iemand kan eisen om jou te schenken. Het is een handeling. Het is een ambacht.”
Amanda Gorman, dichter : The Hill We Climb
Vrouwen uit China zoals psychologe en schrijver Chai Ling, die in haar boek: Het kleine meisje van het grote plein haar verhaal vertelt: “Dit boek is mijn verhaal en het verhaal over jeugd, passie, opoffering en overwinning tijdens de zoektocht naar vrijheid en rechtvaardigheid tegen het grote kwaad. En is het verhaal van de ultieme waarheid die ons bevrijdt.”
Chai Ling, psychologe & schrijfster
Vrouwen uit Iranen Nederland zoals Halleh Ghorashi, antropoloog, hoogleraar Diversiteit & Integratie en kroonlid van de SER die in 2021 de Impact Award ontving voor haar onderzoek naar vluchtelingen en diversiteit. Halleh Ghorashi: “De verandering komt van een kleine minderheid.”
Vrouwen uit Eritrea en Nederland zoals Domenica Ghidei Biidu voorvechtser van mensenrechten. Ze is lid van de Europese Commissie tegen racisme en intolerantie, op dit moment ook vice-voorzitter en lid van het dagelijks bestuur. Om de ogen te openen van de asielpraktijk in Nederland schreef ze in 1995 het boek: Door het oog van de naald. In 2017 ontving ze de Black Achievements Award voor haar werk op het terrein van mensenrechten en politiek.
Domenica Ghidei Biidu mensenrechtenadvocate
Vrouwen uit Suriname en Nederland zoals Joan Ferrier die werd geboren in Suriname op 14 december 1953 en overleed in Nederland op 8 maart 2014, Internationale Vrouwendag. Zij richtte E-quality op en stond pal voor vrouwenrechten waar ook ter wereld. Ze was een moedige krachtige vrouw die niet alleen een blijvende bron van inspiratie is; maar een vrouw die voor velen een gedachtengoed nalaat, een attitude. Een vrouw die staat voor anders denken en anders handelen. Een vrouw met een visie op de samenleving die voorzag dat succesvol leiderschap in de 21e eeuw gebaseerd is op diversiteit. Joan Ferrier: “Het gaat om gelijkheid, educatie en het opbouwen van vertrouwen, luisteren wat er nodig is leidt onze dialoog. Wat blijft is de onbreekbare kracht van vrouwen.”
Joan Ferrier 1953-2014, orthopedagoge, directeur E-quality
De actieve houding en de wil om de wereld ten positieve te veranderen en verbinden ligt in ieders hand.
Aan de vooravond van Vrouwendag willen we onze leiders een handreiking doen voor een empathische boodschap direct gericht aan het Nederlandse volk.
dit artikel van Tineke Bennema & Esseline van de Sande verscheen op 7-3-22 bij Joop
We leven in een oorlogstijd waarin burgers behoefte hebben aan visie en richting. Maar waar blijft het verbindend leiderschap in onze polder? Terwijl in Duitsland bondskanselier Scholtz het parlement drie dagen na de inval toesprak, en Macron zich in Frankrijk tot de natie wendt, zelfs neutrale Zwitserse en Finse leiders zich uitspreken, blijft het stil in het Torentje.
Onze premier twittert over zijn telefonades met de heldhaftige president Zelensky en zelfs met de Turkse president Erdogan, met Trudeau, met Johnson. Hij sprak het Oekraïense volk toe, gelukkig. In de afgelopen twee jaar gaf de premier bijna elke twee weken een persconferentie, maar nu de oorlog de Europese grenzen heeft bereikt, vindt hij dat kennelijk niet nodig.
We leven in een tijd waarin meer gebeurt in een week dan anders in een decennium. Er zijn meer dan genoeg redenen: nucleaire dreiging, een energiecrisis en explosief stijgende graanprijzen. Zijn het de naderende verkiezingen waardoor hij liever geen kleur bekent en onzichtbaar wil zijn? Is het moeilijk als liberaal een boodschap te hebben aan alle individuele burgers? Met duidelijke doelen waarachter iedereen zich kan scharen?
En dan hebben we ook nog ons koninklijke staatshoofd, dat een tweet op koninklijk blauw uitdeed na de Russische inval en vervolgens in het vliegtuig stapte voor wederom een welverdiende vakantie, ditmaal in skiparadijs Lech. Waarvoor hij toestemming kreeg van de premier. Beiden zakten als een baksteen voor de stresstest leidinggeven in oorlogstijd. Ook daar bleef het stil.
Gelukkig niet in onze samenleving. Zelden is er zoveel eensgezindheid geweest. Het voelt verfrissend en helend in tijden van polarisatie. Alle burgers weten wat ze moeten doen op hun terrein. Maandag een grote inzamelingsactie op tv. De gezamenlijke hulpdiensten maken overuren. Het hoofd van Gazprom in Nederland dient zijn ontslag in. Hackers op zolderkamers halen Russische websites neer. Kinderen zamelen statiegeldflessen in voor giro 555. Russische katten worden van internationale schoonheidswedstrijden geweerd. Mensen bieden nu al hun huis aan voor de vluchtelingen en ruimen hun kamers uit. Inzamelpunten worden bedolven onder de blikjes tonijn, hoeveelheden luiers, dekens, schoenen en kleren. In de hoofdstad hielden 15.000 mensen 2 minuten doodse stilte in solidariteit en huilden samen op de Dam. ‘Vrede is een werkwoord’, klonk het.
Vrede is een werkwoord, #StandWithUkraine Dam 27-2-22
Toch is er juist nu behoefte aan verbindend leiderschap. De oorlogsretoriek maakt al nieuwe slachtoffers, door de schokkende verschillen in omgang tussen ‘soorten vluchtelingen’. En de misplaatste haat en uitsluiting tegen gewone burgers afkomstig uit Rusland en Belarus in ons land. Onze staatslieden hebben niet geïnvesteerd in gemeenschapszin, verbinding, solidariteit, zelfopoffering en moed. Het verwondert niet dat Nederland onderaan bungelt op de lijst met Europese landen die bereid zijn om de wapens op te pakken en het eigen land te verdedigen, slechts 15% van de Nederlanders brengt dat op.
In een crisis moet een land het beste van zichzelf tonen, waar de vijand het slechtste laat zien. Zonder empathie en eensgezindheid red je het niet. Leiders hebben de taak de angsten en hoop te kanaliseren en richting te geven. In plaats daarvan hebben de koning en de premier zichzelf overbodig gemaakt in een oorlog die Europa bedreigt. Ze misten het punt wat hun belangrijkste functie had moeten zijn: staatsmanschap tonen met een verhaal dat verenigt op een cruciaal moment.
Aan de vooravond van Vrouwendag willen we onze leiders een handreiking doen voor een empathische boodschap direct gericht aan het Nederlandse volk: de wereld is veranderd. Juist nu is het van belang om schouder aan schouder te staan. Wij zijn trots op de burgerinitiatieven van jong en oud. Door alle lagen van de bevolking. Eensgezindheid is hartverwarmend in tijden van polarisatie. We kunnen deze crisis overwinnen omdat we in staat zijn ons eigen belang aan een hoger gezamenlijk doel ondergeschikt te maken. Om vrijheid, gerechtigheid en internationaal recht te verdedigen.
We zijn solidair met het volk van Oekraïne, dat als David vecht tegen Goliath. Moedig, in de zekerheid dat het recht aan zijn zijde heeft en dat zal overwinnen. De waardige toekomst van het Oekraïense volk is de onze. Er zullen wellicht nog offers worden verwacht. Soms zijn we bang en laten we ons ten onrechte verleiden tot haat of uitsluiting. Alleen samen dragen we onze vrijheid en democratie waarin ieder een plek heeft. De regering zal, alsnog, het goede voorbeeld geven door de pijn eerlijk te verdelen. Wij danken jullie.
Ter inspiratie een voorbeeld van sterk, aanwezig vrouwelijk leiderschap met pathos waar je u tegen zegt van Koningin Elisabeth I, 1588: ‘Ik ben nu onder u, niet voor mijn plezier of verstrooiing, maar vastbesloten om in het heetst van de strijd onder u allen te leven of te sterven; om voor mijn God, voor mijn koninkrijk en voor mijn volk, mijn eer en mijn bloed neer te leggen.’
Dit artikel verscheen via Nieuw Wij dd.27 november 2021.
Voor het kunstwerk de Tijgermoeders is Sakina Bouyachfar, BuurtBaner, in gesprek met buurtgenoten.
Sinds vijf jaar bouwen we stadscoalities in het land. Nieuwe vormen van ‘wij’ geven hoop en perspectief op verandering. “Onze steden bestaan uit mooie doch losse draden maar de gemeenschap kan samen zoveel meer”, zegt stadspsychologe Esseline van de Sande, oprichtster van De Stadscoalitie die zich richt op talent, op ruimte en op onze onderlinge verbanden. “We zien dat sleutelpersonen in wijk en stad een bijzondere rol vervullen. Met hun expertise verlichten ze menig inwoner en verbinden losgeraakte draden, onderwijl raken sleutelpersonen zelf maar al te vaak gevangen in vrijwilligerswerk. Dat moet anders.” De Stadscoalitie lanceert samen met een landelijk coalitie van 31 organisaties filmmanifest Sleutelpersonen Werken. Onderaan dit artikel is het filmmanifest te zien dat dit betoog ondersteunt.
‘Sleutelpersonen’ zijn ervaringsdeskundigen die zelf gevlucht zijn en die in hun land van herkomst vaak als zorgprofessional werkten. Zij worden getraind en vaak onbetaald ingezet door maatschappelijke organisaties. De Participatiewet vraagt hen een ‘leer-werktraject’ te volgen om iets terug te doen voor de maatschappij. Dat is mooi als opstap maar dit werkt op langere termijn alleen naast een andere baan waarmee je in je levensonderhoud kan voorzien.
LICHTEND VOORBEELD
Sleutelpersonen zijn een lichtend voorbeeld van waartoe een gemeenschap in staat is. Ze staan vaak op onmogelijke tijden klaar om buurtgenoten met raad en daad ter zijde te staan en versterken onze samenleving. Ze geven voorlichting, advies en maken de vertaalslag van beleid naar de praktijk en andersom. Ze vormen een noodzakelijke brug tussen professionals en de bureaucratische overheid, tussen wijkbewoners en gemeenschappen. Ze beantwoorden vragen, bieden hulp en maken mensen, veelal met een migratieachtergrond, wegwijs die verdwalen in een complexe nieuwe samenleving.
Een overrompelend feit is helaas dat de in naam geëerde en veel geprezen sleutelpersonen er overal in ons land tegenaan lopen dat ze maar al te vaak ‘als vrijwilliger worden ingehuurd’. “Je kan toch niet je hele leven als vrijwilliger werken?,“ zei de geridderde Haimanot Belay, intercultureel voorlichtster en sleutelpersoon die ons als eerste bewust maakte van deze schrijnende kwestie. Dit leidde o.a. tot het opiniestuk in de Volkskrant eerder dit jaar, wat veel stof deed opwaaien.
WEDERKERIGHEID
Bewustwording van dynamieken van onrechtvaardigheid in de samenleving ontstaat niet vanzelf. Ontmoeting met mensen uit andere domeinen, leefomgevingen en het luisteren naar verhalen over en weer helpt. Vanuit hartsverbondenheid ontstaat betrokkenheid en wederkerigheid. Door het samenzijn in de moestuin, in de buurt en in de bibliotheek ontdekten we wat er achter de uitspraak van Haimanot schuilging. Voor veel sleutelpersonen blijkt een betaalde positie eerder regel dan uitzondering, terwijl hun inzet bewezen onmisbaar en effectief is. Landelijke onderzoeken bevestigen dit. Sleutelpersonen hebben ook vaak moeite om ‘nee’ te zeggen en springen in waar nodig als dienende leiders. Bij gebrek aan een fatsoenlijk loon zitten ze vaak in de bijstand en halen hun eten soms zelfs bij de voedselbank. De Participatiewet houdt mensen langer dan nodig als vrijwilliger aan de slag maar ook staan torenhoge verwachtingen en eisen waaraan nieuwe burgers moeten voldoen in de weg van het betaald mogen werken. Dit terwijl sleutelpersonen met hun expertise in staat zijn om voor zichzelf te zorgen.
Hoe kunnen we een inclusieve publieke ruimte bouwen waar onze verschillen niet als probleem worden gezien maar onze overeenkomsten en lotsverbondenheid de uitgangspunten vormen? Politicoloog, schrijver en denker Kiza Magendane stelt deze urgente vraag in zijn recente boek ‘Met Nederland in therapie’. Het wordt tijd om samen in de spiegel te kijken. Wat gebeurt er als we die ruimte maken en de sleutelpersoon in het systeem erkennen als waardevolle functie?
Sakina Bouyachfar als BuurtBaner in actie als radiomaker bij Radio Kolenkit
ZEGGENSCHAP & BELEID
Sakina Bouyachfar: “Ik heb altijd gehouden van werken met kinderen en met ouderen in de buurt, nu ik een betaalde functie heb, heb ik meer zeggenschap. Er is een last van mijn schouders gevallen.” Na jarenlang vrijwilligerswerk vanuit de bijstand voelt Sakina nu de erkenning in een betaalde functie als BuurtBaner in Amsterdam West. De gemeente rolt dit project nu stadsbreed uit als beleid opdat elke wijk haar eigen betaalde sleutelpersoon heeft. Zo ontstaat een functie met begeleiding, training en perspectief op een vaste baan die na een jaar weer vrijkomt voor een nieuwe buurtbewoner. Zo komen elk jaar tenminste 25 mensen betaald aan het werk. “Vanuit de stadsdelen is er groot enthousiasme dus het worden er nog meer,” aldus Frans Vlietman die het project BuurtBaan leidt. Het structureel betalen van sleutelpersonen die urgent werk doen, communiceert tegelijk een boodschap van gelijkheid naar de gemeenschappen erachter. Dat kan mensen motiveren om weer mee te doen.
TOEGEWIJD LUISTEREN
Sleutelpersonen dragen bij aan een grotere sociale cohesie, dankzij hun toegewijd luisteren voelen inwoners zich gehoord, veiliger en gezonder. In een complexe samenleving waar het vertrouwen in de overheid sterk is gedaald bieden sleutelpersonen uitkomst. Shadi Akel, sleutelpersoon en casemanager bij gemeente Woerden en Oudewater: “Ik hoor van mensen uit andere gemeenten dat het niet goed gaat met hen, ze weten niet naar wie ze toe moeten met hun vragen.”
Sleutelpersonen kunnen structureel onderdeel zijn van de oplossing van veel van de problemen waar steden mee kampen. Nieuwe maar ook gevestigde inwoners raken hun verhaal kwijt en voelen zich gezien. Zij vinden de weg naar de juiste instantie, professional of een uitweg uit het papieren doolhof. Sleutelpersonen voorkomen misverstanden, werken preventief en overstijgen domeinen.
ONTMOETEN, TRAINEN EN LEREN
Toch gaat de systemische verandering niet vanzelf. Er is een beweging nodig van verschillende kanten. Het beeld dat sleutelpersonen alleen als vrijwilliger werken kan worden doorbroken doordat sleutelpersonen zelf leren aangeven dat ze betaald willen worden voor hun urgente werk. “Je moet leren ‘nee’ zeggen, dat heb ik wel geleerd bij Pharos,” Lubna Abdul Ebrahim, maatschappelijkwerkster. Pharos, landelijk expertisecentrum draagt bij het terugdringen van grote gezondheidsverschillen en trainde afgelopen jaren meer dan tweehonderd sleutelpersonen. Ook professionals werken maar al te graag met sleutelpersonen samen want op deze manier bereiken ze burgers achter de voordeur en kan het beleid beter worden afgestemd. Het is belangrijk dat er bij professionals een ethisch bewustzijn ontstaat dat je betaalt voor het inhuren van sleutelpersonen. “Dat is een expertise en daar moet je voor betalen, dat hoort daarbij,” Phlip Korthals Altes, initiatiefneemster Buurtbaan. De diensten die verantwoordelijk zijn voor werk en inkomen spelen ook een rol. Zij sturen vooral op statistieken en die maken de impact van sleutelpersonen niet zichtbaar. Open je ogen en maak ruimte voor ontmoetingen en verhalen. Dit veronderstelt een andere werkpraktijk. Ontmoeten, trainen en leren is de basis, over en weer.
FILMMANIFEST & HOOP
Het filmmanifest biedt kansen en weeft de losse draden en verhalen van sleutelpersonen en professionals samen tot een gedeeld verhaal. De Stadscoalitie werkte voor het maken van het filmmanifest nauw samen met sleutelpersonen, met Pharos, Stichting Wikistad project Buurtbaan en Stadsdeel West Gemeente Amsterdam. Het manifest is ondertekend door 31 organisaties uit het hele land. We zijn blij en hoopvol. Met deze beweging ontstaat een nieuw collectief. Dat geeft vertrouwen en draagvlak voor verandering en dat maakt onze samenleving sterker.
‘Sleutelpersonen’ zijn mensen uit allerlei culturele gemeenschappen die schakelfuncties vervullen tussen de professionele bureaucratieën, gezondheidsinstellingen, scholen aan de ene kant en de diverse gemeenschappen aan de andere. De term ‘sleutelpersonen’ geeft aan dat er waardering is voor hun werk, toch raken velen ongewild gevangen in vrijwilligheid. Sleutelpersonen krijgen zelden betaald en hun urgente inzet vormt geen opstap naar betaald werk. Dat blijkt uit het vierjarige actie-onderzoek van De Stadscoalitie, die talent (h)erkent, netwerken ontsluit en helpt bij het bouwen van duurzame coalities. Met het filmmanifest ‘Sleutelpersonen Werken’ vraagt nu een landelijke coalitie van 31 organisaties om duurzame verandering. Initiatiefneemster Esseline van de Sande reflecteert op de inzichten uit het filmmanifest.
ECHTE BANEN
Sleutelpersonen opereren als intermediair tussen mensen van elders en de vele professionals die ons land rijk is. Zij werken preventief, domein overstijgend en dragen integraal bij aan gezondheid, zorg, huisvesting, welzijn, sociale cohesie en veiligheid in wijken, dorpen en steden. Ze geven hulp, informatie en advies, vaak op onmogelijke tijden. De impact van hun werk is onderzocht en bewezen effectief. Ze worden gewaardeerd en ontvangen met regelmaat bloemetjes, lintjes en stadsspelden. En toch gaat hier iets mis. Betaalde professionals die zelf niet in staat zijn om wijkbewoners en gemeenschappen te bereiken, schakelen sleutelpersonen graag in. Hoewel deze professionals wel de meerwaarde van sleutelpersonen zien, raken ze bij betaalde inzet van sleutelpersonen verstrikt in de complexe regels en financieringsstromen van hun eigen organisaties. Obstakels zijn o.a. erkenning van diploma’s, angst voor precedentwerking en theoretische kennis tegenover praktische kennis.
In het filmmanifest zijn sleutelpersonen zelf aan het woord. Lubna, Sakina en Shadi delen hun verhalen: “Ik wil iets doen, ik houd van mensen helpen op straat, kinderen in de buurt en ouderen. Ik weet hoe moeilijk het hier is en hoe eenzaam ik was.” Nieuwe burgers begrijpen gewoonten en gebruiken hier niet automatisch. Sleutelpersonen helpen hen op weg in de wirwar van de Nederlandse bureaucratie en leggen relaties met professionals.Stichting De Stadscoalitie produceerde het filmmanifest in nauwe samenwerking met diverse sleutelpersonen en met Pharos, Stichting Wikistad, Stadsdeel West Gemeente Amsterdam. 31 organisaties uit het hele land onderschrijven het filmmanifest. Dit toont de urgentie én het draagvlak voor verandering. Onze oproep is: Erken sleutelpersonen en investeer duurzaam in deze verbinders in alle gemeenten.
GEVANGEN IN VRIJWILLIGHEID
Sleutelpersonen raken gevangen in de dynamiek van vrijwilligheid. Ze kunnen zelf moeilijk ‘nee’ zeggen maar ook vraagt de Participatiewet nieuwe Nederlanders een ‘leer-werktraject’ te volgen om iets terug te doen voor de maatschappij. Dat is mooi als opstap, maar op langere termijn werkt dit alleen naast een andere baan waarmee je in je levensonderhoud kan voorzien. Vanuit vrijwilligerswerk doorgroeien naar een vaste baan blijkt in de praktijk lastig. Opgedane werkervaring wordt niet voor vol aangezien.Logischerwijs geldt dat als de verantwoordelijkheid toeneemt dat het vrijwilligerswerk zou moeten overgaan in een betaalde functie. Perspectief op een betaalde baan ontstaat niet vanzelf. “Processen van uitsluiting hebben te maken met de macht van de vanzelfsprekendheid.” aldus hoogleraar Diversiteit en Integratie Halleh Ghorashi. Verbeter de positie van bewoners door mensen vooral toegang tot het systeem te gunnen. Alleen hoe beklim je een ladder waarvan de onderste sporten structureel ontbreken? De ‘armoedeval’ houdt mensen in de bijstand. De meesten ervaren dit als een last, willen bijdragen in de gemeenschap en geld verdienen. Een loon motiveert, maakt dat je rekeningen kan betalen en voor jezelf kan zorgen.
WIN-WIN
Wat gebeurt er als we mensen toegang geven om betaald onderdeel uit te maken van het systeem voor hun urgente bijdrage en hiermee zeggenschap te verankeren? Zo ontsluiten we talent én sociaal economisch kapitaal en zorgen we dat iedereen een leven kan opbouwen in overeenstemming met menselijke waardigheid. Nieuwe burgers maar ook arbeidsmigranten voelen zich geïsoleerd en weten niet waar ze moeten aankloppen met hun vragen rond zorg, welzijn, gezondheid, werk en huisvesting. Sleutelpersonen staan dichtbij bewoners en bij hun gemeenschap. Hierdoor krijgen ze vertrouwen. Voor effectief beleid is het belangrijk dat de overheid alle burgers goed kent, weet wat hun behoeften zijn en wat hen drijft. Sleutelpersonen vormen een brug, de informatie werkt twee kanten uit en zorgt voor win-win. Uitwisseling van kennis voorkomt veel misverstanden, leed en onnodige kosten.
BETAAL VOOR EXPERTISE
Wat gebeurt er als we voor sleutelpersonen echte banen creeren die domeinen met elkaar verbinden? In 2018 startte het project Buurtbaan in Amsterdam West. Sleutelpersonen werken in een betaalde functie met begeleiding en perspectief op doorstroming naar een vaste baan. Sakina legt uit: “Toen ik de bestempeling kreeg voor werk dat ik al deed in de buurt met een betaalde baan kreeg ik weer energie”. Betaald werk leidt ertoe dat je erbij hoort en meer zeggenschap krijgt. De projectleiders BuurtBaan: “De buurt reageert positief op de inzet van sleutelpersonen. Informatie gaat naar binnen en naar buiten. Het is een expertise die sleutelpersonen hebben, daar moet je voor betalen, dat is een erkenning.” Sleutelpersonen motiveren mensen ook om stappen te zetten naar betaald werk. Ze zijn een voorbeeld: “Als ik het kan, kan jij het ook.” De gemeente Amsterdam rolt het project Buurtbaan nu stadsbreed uit vanuit beleid zodat over een jaar tenminste vijfentwintig sleutelpersonen betaald werken. De positie vormt een basis voor uitstroom naar vast werk en voor instroom van nieuwe sleutelpersonen. Zo vinden steeds meer mensen uit de wijken betaald werk.
BESCHERMING
Niemand kan twintig jaar als sleutelpersonen werken, er zijn geen kaders en er is geen bescherming. Sleutelpersonen worden óf overvraagd óf nauwelijks gevonden en ondervraagd en krijgen vaak te maken met heftige casuïstiek over (geestelijke) gezondheid, armoede en huiselijke geweld. De overbelasting leidt maar al te vaak tot burn-out of uitval. Overigens is een mentaliteitsverandering van twee kanten nodig. Getrainde sleutelpersonen zouden ervoor kunnen kiezen om hun urgente werk alleen betaald uit te voeren. Alleen vraagt dit ook om kennis van zelfstandig ondernemerschap. Een belangenvereniging voor sleutelpersonen bestaat nog niet maar zou hierin kunnen helpen.
ADVIEZEN VOOR GEMEENTEN
Kansen voor professionals én sleutelpersonen liggen bij bewustwording. Dat vraagt om het doorbreken van oude denkwijzen en het vinden van moed om dingen op een andere manier te doen en te laten. Een gedeelde verantwoordelijkheid is nodig maar ook is professionalisering belangrijk voor een inclusiever beleid. Sleutelpersonen en professionals in het filmmanifest adviseren: “Kijk in je gemeente, in de buurt, in het ziekenhuis, vind de actieve mensen en laat ze trainen. Deze persoon heeft kennis en overwint taalbarrières, dat is heel belangrijk voor onze samenleving. Je draagt bij aan een inclusieve maatschappij, daarmee komen we dichter bij elkaar, dat maakt de samenleving leuker.” Dit proces gaat niet vanzelf. Een duurzame visie op diversiteit, inclusiviteit en zelfredzaamheid helpt. Iedereen wil zich thuis voelen.
Ontwikkel een duurzame visie op diversiteit, inclusiviteit en zelfredzaamheid;
Identificeer wie is actief in jouw wijk/gemeente als sleutelpersoon;
Veranker de positie van sleutelpersonen in het werkproces (vb. vaste functie, beleidslijn: elke wijk een eigen sleutelpersoon, maken sleutelpersonen onderdeel van het kennis netwerk).
Biedt sleutelpersonen de mogelijkheid zich te trainen, ontwikkelen of stage te lopen;
Waardeer de activiteit van sleutelpersoon op ieders CV als reële expertise ervaring;
Bouw de samenwerking en het beleid op gemeenschappelijke belangen;
Een sleutelpersoon versterkt naar drie kanten: doelgroep, professional én beleid;
Een concrete functie voor sleutelpersonen geeft kaders en bescherming;
Een loon motiveert, geeft een stem, erkenning en verankering van kennis in het beleid;
Leer van initiatieven die werken (vb. Project Buurtbaan Amsterdam, Casemanager Gemeente Woerden, Maatschappelijk werkster De Driehoek Hardenberg).
Voor meer informatie of screening van de film in uw gemeente: info@stadscoalitie.nl
Het schoollokaal druppelt vol met verwachtingsvolle gezichten. Veertig kinderen in twee groepen uit groep zes komen bijeen op een druilerige woensdagochtend in de herfst. Het is Afrikaweek op de ENMS, de Eerste Nederlandse Montessori School die al honderd jaar bestaat en wier motto is: ‘Leer mij het zelf te doen.’ Vandaag, sinds twee jaar is er weer ruimte voor bezoekers van buiten de school.
Ishmail Kamara
Ishmail Kamara, dichter, schrijver en spoken word artist is vanochtend gastdocent. Zijn in juli 2021 verschenen dichtbundel ‘Landschap van mijn Ziel’, is wegens succes inmiddels in tweede druk verschenen en lag al de hele week in de klassen zodat de kinderen erin konden lezen. ‘Gedichten over bergen, over klompen en een rood paspoort raakten direct mijn hart,’ vertelt een van de docenten. ‘Je realiseert je dat niets vanzelfsprekend is.’
De trommel klinkt en de klanken zingen in Temne, een van de zestien talen die Sierra Leone rijk is, ze verwarmen het lokaal. De kinderen kijken gefascineerd toe. De handen van Ishmail trommelen, zijn stem klinkt vastberaden. Deze muziek legt een basis onder de ontmoeting. Al gauw nodigt Kamara de kinderen uit om samen te dansen, hij doet het eerst voor, daarna doen ze het samen en dan voeren de kinderen de dans alleen uit. Hij is een geboren Montessoriaan.
Afrikaanse dans
De kinderen gaan helemaal los en dan komen de instrumenten erbij. Voor elke tafel eentje. Delen is de les. De kinderen vinden dat soms moeilijk, maar Ishmail geeft alle ruimte totdat iedereen aan bod is gekomen. De kinderen leren luisteren naar elkaar en trommelen om beurten mee, schudden met verschillende Afrikaanse instrumenten of met handen en voeten. Alles komt in beweging.
Trommelimprovisatie
Op de tafels liggen zakjes met letters, ze dansen mee op het ritme, enkele letters vallen op de grond. Ishmail kalmeert de energie en vertelt dat hij de bundel heeft opgedragen aan Ali Kanu, die ook in de groep zit. Hij vraagt de kinderen of ze Ali kennen en weten wat ‘opdragen aan’ is. Ali heeft net als Ishmail ‘roots’ in Sierra Leone, hij straalt verlegen met alle aandacht.
letters in ruste
Elke tafel krijgt de opdracht om woorden te maken van de letters en heeft een eigen thema: natuur, buiten spelen, seizoenen en het weer. De kinderen buigen zich geboeid over de letters en maken samen woorden en daar rollen haast vanzelf zinnen uit. Er ontstaat een bloeiende ruil in letters tussen de groepen. Nieuwe gedichten worden geboren.
Welke woorden kunnen we nog meer maken?
Binnen de kortste keren heeft elke tafel een eigen gedicht gemaakt met woorden als bladeren, slangen en bomen. We ruiken de natuur in de klas. De tafels presenteren hun gedicht samen als groep, daarna wijst Ishmail iemand aan die het hele gedicht alleen voordraagt. De stemmen zijn soms zacht en snel. Ishmail legt uit dat het belangrijk is om voor te dragen met een duidelijke stem, zodat het gedicht gaat leven. Als de kinderen te enthousiast worden zingt Ishmail eenvoudig weg een lied in zijn eigen taal met kalmerende handgebaren. De rust keert zo snel weer.
“In de winter is de grond net zo wit als sneeuw, in de herfst is de grond de boom!!! in de zomer krijgen de vogels kuikens.”
Dan mag elke tafel een woord kiezen voor een gezamenlijk gedicht, een collectief gedicht voor de school dat Ishmail op het bord schrijft. Het woord ‘schemering’ valt. ‘Dit is een nieuw woord voor mij, wat betekent het?’ vraagt Ishmail. Een van de kinderen legt het uit en een ander kind komt naar voren om het woord op het bord te schrijven. Leren van elkaar.
Kinderen zijn bang voor slangen.
In de schemering vallen de bladeren van de bomen.
Tot slot stelt een van de kinderen een ‘stopdans’ voor. Ishmail beweegt mee. Gaande weg wordt duidelijk wat dit is. Ishmail trommelt en stopt, diegene die nog beweegt wordt aangewezen en mag terug naar zijn eigen klas. En zo vinden de kinderen een voor een, in beweging de weg terug naar hun groep. Hoofd, hart en handen verbonden door ontmoeting. De gedichten en klanken dansen door de gangen van de school.
De beelden van Ishmail Kamara als gastdocent met de kinderen uit groep zes zijn opgenomen voor een nieuwe documentaireserie die in februari 2022 wordt uitgezonden door omroep HUMAN op NPO2 (bekend van o.a. De Wasstraat).
Boekingen voor poëzie workshops of presentaties van Ishmail Kamara via info@stadscoalitie.nl
publicatie in Faro Magazine: van verdrag naar praktijk, september 2021
Cultureel erfgoed is het gevolg van bewegingen van mensen en het voortbouwen op elkaars ideeën. Hoe krijg je verborgen stemmen en verhalen op tafel? Een mentaliteit van ruimte geven, loslaten en vertrouwen helpt.
Klokkenmakers Mustafa Saeed en Jan-Bert van Laren aan het werk in The Hands of Time in de Voorburgse Herenstraat.
In de Voorburgse Herenstraat ontmoet een Syrische klokkenmaker zijn Nederlandse evenknie in klokkenwinkel The Hands of Time. Hoewel de man nog geen woord Nederlands spreekt krijgt hij, als blijk van vertrouwen in zijn vakmanschap, ter reparatie een Sallander-klok mee. De Voorburgse klokkenmaker blijkt al een jaar op zoek te zijn naar een collega; de Syriër komt als geroepen. De ontmoeting is het begin van een beweging die de oude geschiedenis van de stad blootlegt en nieuwe betekenis geeft.
Talent centraal
Aan de basis van ruimte geven aan alle stemmen in de samenleving staat experiment. Durven loslaten zonder dat je weet wat de uitkomst is. Er lopen mensen van ver door onze steden en dorpen, maar de nieuwe burgers vinden er niet automatisch hun weg. Stel nu dat we deze mensen benaderen als professionals en hun talenten centraal stellen in plaats van hun vluchtverhaal? Zouden vakgenoten elkaar kunnen vinden in de passie voor hun professie? Met dit experiment probeert De Stadscoalitie nieuwe betekenis aan een plek te geven. De Stadscoalitie gebruikt daarvoor een methodiek die talenten en netwerken ontsluiten en bouwt aan coalities, waarbij het welbevinden van burgers en de leefbaarheid in wijken en steden groeit.
De Voorburgse Herenstraat is een straat waarin het erfgoed tastbaar is. Historische gebouwen uit de 17de eeuw, oude klinkers en een bakkerspand waar men al sinds 1612 brood bakt. Die cultuurhistorische waarde komt eens te meer tot leven als mensen zich bewust worden van wie hier liepen in vroeger tijden. Tweeduizend jaar geleden doopte Keizer Hadrianus de nederzetting Forum Hadriani – de markt van Hadrianus. Een volksfeest brak uit, de stad werd heringericht en onderdeel van het Romeinse Rijk. De Romeinse Limes zijn in 2019 voorgedragen als UNESCO Werelderfgoed, met Voorburg als een van de belangrijkste archeologische vindplaatsen.
Meerdere perspectieven
Overal waar erfgoed ontstaat, speelt migratie een rol. Maar het cultuurhistorische verleden zit verstopt en is alleen zichtbaar voor wie de tekenen in de Voorburgse straat kan lezen. De nieuwe migranten zijn er nauwelijks zichtbaar. Verhalen worden echter completer als mensen er vanuit meerdere perspectieven aan bijdragen; zo krijgt erfgoed nieuwe betekenis. Door terug te kijken in de geschiedenis van Voorburg ontdek je brede samenwerking, uitvindingen en innovaties. Het verhaal van de stad kan een verdieping krijgen waardoor iedereen een plek heeft en zich thuis voelt.
Bij toeval komt een Romeins verhaal naar boven waaruit blijkt dat er een tijd was waarin de Syriërs in hetzelfde rijk woonden als de Voorburgenaren. Dit wordt verpersoonlijkt door generaal Corbulo. Deze Romeinse bevelhebber gaf zijn manschappen de opdracht in de omgeving van Voorburg een kanaal te graven. Later werd Corbulo overgeplaatst naar Damascus en daar benoemd tot gouverneur van Syrië. Voorburg en Damascus staan allebei op de Peutingerkaart. De Middeleeuwse kopie van deze Romeinse reiskaart brengt het gehele Romeinse rijk in beeld en is een visualisatie van de handelsroute in die tijd. Dit gegeven zit verborgen in het DNA van de stad en biedt aanknopingspunten in het nu.
Musicus Amer Shanati en schrijver Rodaan Al Galidi in Huize Swaensteyn tijdens de pop-up Bazaar Voorburg.
Voortbouwen op ideeën
Voorburg is een stad van migratie; tweeduizend jaar geleden, maar ook in de tijd van Huygens. In de 17de eeuw vluchtten mensen vanuit Portugal en Frankrijk naar de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Een van hen was Descartes, die geregeld bij Huygens over de vloer kwam. In de Huygens Apotheek woonde van 1668 tot 1670 Baruch de Spinoza, de beroemde Nederlandse filosoof van Portugees-Joodse komaf. Juist door de vrijheid van denken, mede dankzij de komst van gevluchte kunstenaars én de expansie van de handel, kwamen de kunst en wetenschap tot bloei.
Cultureel erfgoed is het gevolg van de bewegingen van mensen en het voortbouwen op elkaars ideeën. De verschillende stemmen in de stad weerklinken in deze tijd in een vakgerichte samenwerking. Drumschool Voorburg leidt met een Syrische percussionist de openingsoptocht. In Wijnhuys Huygens schenken ze Afghaanse wijnen, in de Kunstuitleen vind je Syrische kunst. De archeologische werkgroep ontwerpt een kinderspeurtocht met wetenswaardigheden en uitvindingen van grote denkers door de eeuwen heen, zoals de vader van de optica, Ibn Al Haytham uit Irak, die in de 11de eeuw zijn ‘Boek der Optiek’ schreef. De Romeinse kaart staat levensgroot op markante plekken. Bijvoorbeeld bij Museum Huygens Hofwijck, waar Christiaan Huygens in 1656 het slingeruurwerk uitvond en zíjn boek schreef over optica. De klokkenwinkel demonstreert daar het slingeruurwerk. En ook bij Museum Swaensteyn waar workshops Arabische kalligrafie zijn en een film draait over ‘de oudste recepten van de wereld’. Op de stoep bereidt een Syrische chef-kok een van deze recepten uit de Mesopotamische tijd. De laatste kaart staat bij het oudste pand in Voorburg: Huize Swaensteyn. Speciaal voor het festival gaan de deuren open. Er zijn optredens van schrijvers, dichters en muzikanten uit alle windstreken. Bezoekers zijn welkom, zonder kaartje.
Ander verhaal
Wat kunnen we leren van dit Voorburgse praktijkvoorbeeld? De ontmoeting tussen de klokkenmakers in The Hands of Time legt de kiem voor een ander verhaal van de stad en haar bewoners. Het creëert ontmoetingen tussen vak- en stadgenoten die elkaar normaliter niet tegenkomen. Met de pop-up bazaars ontwikkelt De Stadscoalitie culturele festivals op diverse locaties, dit biedt ruimte voor experiment. Lokale ondernemers vinden nieuw talent en ook de musea omarmen de beweging die hun exposities tot leven brengt. Cultureel erfgoed vormt de rode draad. Ambachten, welzijn én cultuur komen samen. Er zijn ook aarzelende, tegenwerkende krachten. Die hebben te maken met de onbekendheid met de ander en het andere. Door ontmoeting en gesprek tijdens ‘Raad en Daad diners’ groeit het vertrouwen. Vaste ingrediënten zijn muziek, poëzie, verhalen en samen eten. Door ieder zijn eigen rol en bijdrage te geven ontstaat samenwerking en plezier. Gedurende de vier jaar dat De Stadscoalitie actief is in Voorburg hebben bestuurders, wethouders en beleidsmakers van verschillende domeinen een prominente rol. Om voorwaarden te scheppen, maar ook als spreker. Burgemeester Tigelaar, die ook de Romeinse erfgoedtafels voorzit, spreekt over het belang van ‘je thuis voelen’: “Omdat mensen zich verbonden willen weten met de omgeving waar ze wonen, waar ze terecht zijn gekomen en vanuit die verbondenheid iets willen opbouwen.”
Inclusieve ontmoetingen
Voorburg kun je vervangen door iedere andere stad. Het erfgoed blijkt een ideale entourage voor nieuwe verbindingen. Het nodigt uit en dan ontstaan spontaan nieuwe ontmoetingen. ‘De stad is de plek waar je alles vindt waar je niet naar op zoek was’, zei de Amerikaanse socioloog Richard Sennett, die zelf opgroeide in de getto’s van Chicago. De stad wordt een stimulerende plek wanneer je oude en nieuwe stemmen samenbrengt, juist dan ontstaan er nieuwe verbindingen en samenhang. Zo ontdekken mensen elkaar, voelen eigenaarschap en zien ze dat ze iets kunnen bijdragen dat onze samenleving hard nodig heeft. Juist in een tijd van spanningen, blijkt de cultuurhistorische invalshoek kansrijk en een goede basis voor inclusieve ontmoetingen.
Een echt duurzame verankering ontstaat door domeinoverstijgend denken en handelen, door het uitzetten van lange tijdslijnen en structureel draagvlak, onafhankelijk van verkiezingen. Het is aan bestuurders om de ziel van erfgoed te blijven eren met het telkens opnieuw uitdragen van een verhaal waarin iedereen zich thuis voelt.
Esseline van de Sande 