Inwoners van azc’s hebben te maken met lange wachttijden, hekken van tijd, strenge regels vanuit de overheid en komen niet snel in aanmerking voor ggz-behandelingen. Naast lange wachtlijsten en gebrek aan personeel ontbreekt ook de cultuur- en religiesensitieve kennis en taal om adequate sociale en geestelijke gezondheidszorg te verlenen. De Rotterdamse Stichting Mano zette in samenwerking met De Stadscoalitie en Avant Sanare afgelopen twee jaar een goedwerkend spreekuur op waar mensen laagdrempelig kunnen uitpuffen. Doel is signaleren en preventie, om erger te voorkomen. Biedt de methodiek van het ‘uitpufspreekuur’ uitkomst voor de oplopende spanning in de noodopvang en azc’s?
Doolhof van ontheemding
De wachttijden bij de IND blijven oplopen (1,5 tot 2 jaar). Nieuwkomers raken verdwaald in een doolhof. Ze zijn afgesneden van hun gezin, hun gemeenschap, hun talent en cultuur. Getalenteerde inwoners in het azc die eigen bedrijven hadden of een vak beoefenden in het land van herkomst mochten afgelopen tientallen jaren nagenoeg niet werken tijdens de asielprocedure. Recent zijn deze ontmoedigingsregels onwettig verklaard door de hoogste rechter. Het verkrijgen van een burgerservicenummer duurt tenminste zes maanden, vaak langer. Dit staat vrijwilligerswerk vaak in de weg. In de crisiopvang mogen mensen soms zelfs niet eens voor zichzelf koken. Wekelijks is er een meldplicht. Het lange wachten, de strenge regels, de vele overplaatsingen en het isolement eisen hun tol. Mensen komen uit oorlogsgebieden en hebben het nodige geweld meegemaakt. Sommigen zijn al jaren onderweg. Eenzaamheid is een van de meest urgente thema’s en fysiek contact is schaars. Het azc is de eerste plek waar mensen zich veilig zouden kunnen voelen. Maar de vele verhuizingen – vijf à tien verhuizingen is een gemiddelde – zorgen ervoor dat mensen vervreemden van zichzelf en van hun omgeving. Dit leidt tot voortdurende ontwrichting en zo blijven mensen in de overlevingsstand staan.
Welzijn op maat
De Rotterdamse Stichting Mano, die sinds jaar en dag oog en hart heeft voor de noden van nieuwe bewoners in Rotterdam, begon vier jaar geleden met een uur welzijn op maat om aandacht en ruimte te geven aan de hierboven genoemde dringende noden. Het uitpufspreekuur is in de afgelopen jaren verder ontwikkeld in samenwerking met De Stadscoalitie, Avant Sanare en met individuele psychologen, geestelijk verzorgers en ervaringsdeskundigen met expertise en een rijke verscheidenheid aan culturele achtergronden en talen. ‘Mensen kunnen hun verhaal kwijt en dat lucht op,’ aldus Lieke Galbraith, directeur Beleid en Programma’s bij Stichting Mano.
Inmiddels onderzoeken we in de noodopvang in Rotterdam de effecten van het uitpufspreekuur, zodat de inzichten van de aanpak landelijk kunnen worden verspreid in alle vergeten azc’s waar de nieuwe bewoners veel baat kunnen hebben van deze maatwerk aanpak. In oktober 2023 zijn we ook een pilot gestart voor Oekraïeners. De Rotterdamse psychiater Aram Hasan signaleerde al jaren terug dat tachtig procent van de mensen in zijn wachtkamer vragen hadden die niet thuishoorden bij een psychiater. Denk aan vragen over cultuurverschillen, zelfmanagement, geestelijke en emotionele zorg.
Mensen kunnen hun verhaal kwijt en dat lucht op.
Eigenaarschap heelt
Het uur welzijn op maat van het uitpufspreekuur komt tot stand op initiatief van de bewoners van het azc. Het gaat uit van eigenaarschap, de eerste beweging om in gesprek te gaan komt van de bewoner zelf en daarmee start heling van binnenuit, is de gedachte. Daarom bepaalt de aanvrager de duur van het gesprek, de timing, de onderwerpen en de locatie (binnen, buiten, wandelen). Er wordt gewerkt volgens de codes van privacy. Er is geen dossiervorming en het advies is waardenvrij en open. De gesprekken zijn preventief en signalerend. Als het nodig is, verwijzen we urgentere situaties door in samenwerking met GZA (Gezondheidszorg Asielzoekers) en met het lokale wijkteam. Naast voorlichting over wat het uitpufspreekuur is, groepsbijeenkomsten, en trainingen over mentale gezondheid doen begeleiders mee met activiteiten, uitjes of sport. Zo ontstaat er bij bewoners vertrouwen en bekendheid en kunnen vragen informeel ontstaan.
Vakkrachten
Om het uitpufspreekuur goed te laten verlopen, wordt samengewerkt met ervaringsdeskundigen oftewel sleutelpersonen. Dit zijn burgers die het hele inburgeringsproces zelf aan den lijve hebben ondervonden die veelal hebben gewerkt op het gebied van zorg en gezondheid in het land van herkomst. Dit waarborgt cultuur- en religiesensitief werken. De sleutelpersonen werken als betaalde vakkracht. Deze getrainde ervaringsdeskundigen vertalen met oog voor de taal- en cultuurverschillen – zowel vanuit het perspectief van de ontvangende samenleving als vanuit het land van herkomst – en signaleren in nauwe samenwerking met onafhankelijke psychologen en geestelijk verzorgers.
Uit onderzoek van De Stadscoalitie gepubliceerd in de Volkskrant, blijkt dat sleutelpersonen vaak jarenlang als onbetaalde vrijwilliger worden uitgebuit. Dit leidde tot het landelijke Film Manifest Sleutelpersonen Werken, waarin dertig organisaties uit het hele land oproepen om het urgente werk van sleutelpersonen structureel te betalen. Stichting Mano maakt dankzij de duurzame inzet van ervaringsdeskundigen het verschil. Sleutelpersonen bouwen als vakkracht bruggen tussen nieuwe burgers en de Nederlandse samenleving en dat werkt. Sommige vakkrachten zijn psychologen of psychotherapeuten uit het land van herkomst, die voor het uitpufspreekuur preventief als ‘mental health coach’ werken.
Bewoners krijgen een gevoel van regie en eigenaarschap terug over het leven in de (nood)opvang.
Methodiek
De integrale methodiek van het uitpufspreekuur gaat uit van fysieke en mentale beweging en biedt verschillende aanknopingspunten voor zowel het individu als de gemeenschap. Aanvragers krijgen een gevoel van regie en eigenaarschap terug over het leven in de (nood)opvang. Daarbij wordt uitgegaan van humanistische waarden in plaats van medische. De methode is intuïtief en relationeel en betreft zowel individuele als groepsbijeenkomsten. Bewoners krijgen trainingen aangeboden, zoals een training ‘Making the most of now’.
Onderwerpen die aan de orde komen zijn: stress en ontspanning, besnijdenis, rouw, acceptatie, somberheid en eenzaamheid. Antwoorden worden gevonden op vragen als: Hoe vind je structuur? Hoe om te gaan met onzekerheid en angst? Hoe bezig je pijnlijke levensvragen? Ook theatertechnieken, sport en kunst maken onderdeel uit van de werkwijze. Bewoners maakten bijvoorbeeld een pantomime getiteld: ‘Binnenstebuiten’, onder leiding van regisseur en acteur Firas Kalousie of werkten onder leiding van psychologen aan een ‘Map of Wishes’ die aansluit bij de Oekraïense traditie van het maken van collages in de wintertijd.
Bewoners geven duidelijk aan dat ze dankzij het uitpufspreekuur het gevoel hebben gezien en gehoord te worden. Ze ervaren gevoelens van opluchting, meer regie en acceptatie, meer overzicht en inzicht in eigen processen en (on)mogelijkheden. Een voorbeeld: een man piekert over wanneer zijn gezin overkomt. Zijn constatering dat dit wel twee jaar kan duren deelt hij hardop en dit maakt dat hij in huilen uitbarst. De realiteit in de ogen kijken doet pijn. Na het delen van de pijnlijke emoties komt er ruimte en geeft de man aan dat het hem opgelucht heeft om dit ongemakkelijke feit in de ogen te kijken. Door de ruimte die ontstaat stelt hij vragen over hoe het nu verder moet en kan.
Deze gesprekken geven me energie en het gevoel dat er altijd hoop is.
Vergrootglas
Hoewel de signalen van bewoners hoopvol zijn, observeren professionals tegelijk de schrijnende gevolgen van het ontmoedigingsbeleid. Na honderden gesprekken met mensen uit de hele wereld constateren we dat dit beleid tot ‘aangeleerde hulpeloosheid’ en passiviteit leidt. Dit proces is niet zomaar gekeerd bij toekenning van status en zorgt voor een wachtstand die participatie bemoeilijkt en duurzame integratie juist in de weg staat. Dit alles leidt tot onnodige schade en hoge kosten voor de 73 procent verwachte nieuwe burgers die mogen blijven. Bovendien zorgt dit voor spanning, stress en onveiligheid in de opvang. Daarbovenop komen op de langere termijn de kosten voor de gehele samenleving. De vraag is of het overheidsdevies van ‘activeren en integreren’ nog zal gaan werken. Het eerder serieus nemen en luisteren naar volwassen mensen die aan onze samenleving kunnen en willen bijdragen biedt meer perspectief.
Regie, luisteren en een stem geven
Het goede nieuws is dat alle bewoners van azc’s sinds 29 november 2023 ongelimiteerd mogen werken en daarmee officieel kunnen bijdragen met hun talent en aan onze samenleving. Dit geeft bewoners van azc’s meer regie in handen. De urgentie om te luisteren naar problemen en levensverhalen blijft groot. Dit geeft niet alleen inzicht in waar het systeem beter kan, maar de gesprekken geven bewoners ook weer een stem, een motivatie en een doel. Ze vinden hun weg in Nederland. Luisteren naar persoonlijke verhalen en behoeften geeft richting. De weg wijzen in plaats van wegkijken. Aandachtig aanwezig zijn en perspectief bieden, binnen soms onmogelijke kaders, is meer dan een pleister op de wond alleen. Oftewel zoals een van de bewoners teruggeeft: ‘Deze gesprekken geven me energie en het gevoel dat er altijd hoop is.’
In het licht van de aanstormende verkiezingen en de adembenemende klimaatvoorspellingen lijkt een urgente vraag welk type deltamentaliteit Nederland werkelijk verder helpt bij het realiseren van een duurzame samenleving en beleid met oog voor natuur, mens en dier?
Dit essay van Esseline van de Sande verscheen bij Joop.nldd.16-11-2023
“Hondsbroekse Pleij, Ruimte voor de Rivieren”
Nederland is een drooggemaakt moeras. De genius loci, de geest van de plek bevindt zich daar op de wereldkaart waar de kust het land ontmoet, waar zoet en zout water sinds jaar en dag met elkaar strijden. Daar liggen de Lage Landen, vanaf de 15e eeuw deels Nederland genaamd. In de 21e eeuw wonen er zo’n achttien miljoen mensen in de delta van Maas, Rijn en Schelde. Delta’s zijn van nature plekken waar mens en dier uit alle windstreken komen en gaan om zich te laven aan water en voedsel, aan een horizon met perspectief. In de delta heerst een wisselvallig zeeklimaat. Natte grauwsluiers. Bij tijden mooi en zonnig. De wind waait er zacht dan weer hard. ‘De stem van het water met zijn eeuwige rampen wordt gevreesd en gehoord.’
Toch lijken Nederlanders niet echt bang om meters onder zeeniveau te wonen. Naast duinen ontstaan dankzij samenwerking en innovatieve technologie dijken, molens, Deltawerken en een Zandmotor, die het zand via het getij over de kust uitwaaiert en het land beschermt. Molens draaien polders droog. Met polderen ontstaat nieuw land en ook een overlegmodel, een deltamentaliteit die uitgaat van elkaar nodig hebben, er samen uitkomen. Auteur Kader Abdollah stuurt zijn moeder na aankomst in Almere een ansichtkaart: ‘Ik woon hier op de bodem van de zee.’ In de nationale mythe is leven onder zeeniveau reden voor trots.
De bewierookte deltamentaliteit heeft ook een keerzijde, ook wel ‘Dutch Sense! the Uncommon Sense ’, vrij vertaald ‘Hollandse nuchterheid! Gezond verstand’, naar het gelijknamige boek van de Afro-Amerikaanse auteur O. Ayodeji. Hierin staat de oorsprong en invloed van deze mentaliteit op de moderne wereld centraal. Wellicht het beste samen te vatten door het motto van koopman, boekhouder en VOC gouverneur-generaal J.P. Coen: ‘Geen handel zonder oorlog, geen oorlog zonder handel’. Een houding gekenmerkt door koloniale overwinning en slavernij die de basis legde voor het kapitalisme als systeem.
Meer en meer burgers beginnen zich te realiseren dat het ooit zo maakbare leven in de delta niet langer vanzelfsprekend is. Stijgende temperaturen en een hoger zeeniveau zijn merkbaar en wetenschappelijk voorspeld. Het klimaat laat luidkeels zijn proteststem horen. Orkanen, overstromingen, extreme hitte en droogte zetten levens op hun kop. Je zou verwachten dat deze onheilstijding een reden vormt voor onmiddellijke actie en saamhorigheid in de delta.
Niets is minder waar. Gek genoeg voert Nederland de verkeerde lijstjes aan, na de Verenigde Staten is de kloof tussen arm en rijk de grootste ter wereld. Het regent waarschuwingen in rapporten en enquêtecommissies over de stand van de natuur. De waterkwaliteit daalt en zoet water wordt steeds schaarser. In verhitte sfeer doen volksvertegenwoordigers soms schreeuwend hun werk in een versplinterd landschap van kleine individuele facties en fracties. Sociale media steken nieuwe gaten in de dijken. Het snelle ondiepe nieuws en een politieke korte-termijn-visie zijn vooral gericht op electoraal gewin. Het groei mantra klinkt nog steeds.
Een politiek strijdklimaat waarin het onweert tussen feiten en fictie is niet zonder gevolgen. Sociale cohesie staat onder druk. Kwetsbare burgers worden door politici gewiekst tegen elkaar opgezet en concurreren om schaarse middelen zoals bijvoorbeeld woningen. Statushouders wonen in cruiseschepen. Het overlegklimaat kenmerkt zich door polycrisis geleid door lobby politiek en verdienmodellen. Sinds 1980 de stikstofcrisis, sinds 1991 de Groninger aardbevingscrisis, sinds 2001 de asielcrisis, sinds 2004 de toeslagencrisis, sinds 2020 de coronacrisis en sinds 2021 de opvangcrisis. De lijst groeit gestaag met de huizencrisis, de jeugdzorgcrisis, de GGZ-crisis en de wereldwijde klimaatcrisis. Natuur, dier en mens zijn de uitputting nabij. Welke mentaliteit houdt dit alles in stand?
Enkele praktijkvoorbeelden
Ergens in Nederland dringen gemeenteambtenaren een woning van een gezin binnen. Laden en kasten worden her en der opengetrokken. De man en vrouw waren beiden betaald aan het werk, maar de man werd ontslagen, ‘last in, first out’ en de vrouw is hoogzwanger. Het blijkt vals alarm maar excuses blijven uit. De gemeente laat niets van zich horen. Het blijft stil.
Ergens in een supermarkt scant een klant producten. De supermarkt huurt de klant onder het motto van ‘tijdswinst’ succesvol in als gratis werknemer. Het risico ligt overigens geheel bij de klant. Bij controle blijkt een product over het hoofd gezien. Aangifte volgt, de klant gaat als dader mee naar het politiebureau en krijgt een strafblad voor winkeldiefstal. Ondertussen betaalt het bedrijf zijn vakkenvullers een mager loon, aandeelhouders tellen winsten uit, de ontmoetingsruimte is weg en door klanten eigenhandig gescande producten blijven even duur.
Ergens in Nederland wordt iemand in een rolstoel over een loopplank de trein ingereden begeleid door twee NS-medewerkers. Er komt een tweede rolstoel aan. De NS-medewerker knikt resoluut ‘nee’, duwt de loopplank omhoog en kijkt stoïcijns voor zich uit. Dit is beleid. De tweede rolstoel staat niet in het draaiboek dus de medewerker mag de brug niet neerlaten.
Ergens in Nederland geldt wekelijks een meldplicht voor 110.000 asielzoekers en voor statushouders die in een AZC wonen oftewel ‘kamp’ zoals bewoners het zelf noemen. Deze associatie ligt uiterst gevoelig met concentratiekampen pijnlijk in het geheugen. Maar toch, binnen 24 uur op transport gezet worden door het COA is voor bewoners aan de orde van de dag. 5-10 verhuizingen is een landelijk onderzocht gemiddelde. Het ‘bed-bad-brood-beleid’ plaatst nieuwe burgers (73% van de aanvragers mag blijven bron: CBS) jaren buiten de democratische orde. Mensen die voor zichzelf én voor onze delta kunnen helpen zorgen.
Wat is er aan de hand?
Systemen voortgedreven door algoritmes en AI waarin eigen verantwoordelijkheid nemen niet wordt gewaardeerd en zelfs wordt afgestraft leert eenieder vooral een mentaliteit aan van risico mijden en zich verschuilen achter dijken van procedures en tijd. Het behoeft geen uitleg dat deze mentaliteit totaal onbruikbaar is als het water ons echt aan de lippen staat.
Overigens is er werkelijk sprake van crisis? Of is bovenstaande geprivilegieerde navelstaarderij in een van de rijkste landen ter wereld? Eenieder die in gesprek gaat met reizigers die Nederland voor werk of vakantie aandoen en vraagt naar hun indruk valt hen onmiddellijk de veiligheid en vrijheid op. “Mensen wandelen fluitend over straat zonder over hun schouder te kijken. Kinderen spelen zelfstandig op speelplaatsjes in de wijk, ouders zijn soms zelfs nergens te bekennen. Jong en oud fietsen op aparte fietspaden. Het land is strak georganiseerd en niet alleen de perkjes zijn netjes aangeharkt, overal liggen draaiboeken en beleidslijnen klaar om alles ordelijk te laten verlopen.” De reiziger vraagt zich wel af: “Hoe kunnen al die mensen op terrasjes zitten, wanneer wordt er gewerkt en hoe betalen jullie dit goede leven?” Is Nederland een gaaf land waar we het goede leven vieren en onze mentaliteit bestaat uit hard werken, verre zonvakanties, waar succes louter voortkomt uit eigen inzet en winst als vanzelf volgt? Alleen wie is ‘we’ en wie is ‘onze’? Een antwoord hierop vraagt om nadere beschouwing.
In ‘De vloek van de nootmuskaat’ toont Amitav Ghosh, naadloos aan hoe mens en natuur door de VOC-mentaliteit tot object en productiemiddel werden gereduceerd, losgeslagen van respect, gelijkheid en van betekenis met winst als Leitmotiv. Schrijver en verzetsheld Anton de Kom merkt in ‘Wij slaven van Suriname’ op: “Dat zou geen goede koopman zijn, die geen zorg droeg dat zijn waar er zo voordelig mogelijk uitzag eer zij aan de markt kwam… leverbaren werden opgesteld en aangetekend en vervolgens precies als vee, met een gloeiend ijzer op de borst gemerkt, waarbij het wapen of de naam der maatschappij in hun huid geschroeid werd.”
Deze VOC-mentaliteit wordt afgelopen decennia stap voor stap ontmanteld. Woorden als ‘meerstemmigheid’, inclusie en diversiteit leidden tot nieuw beleid. Black Lives Matter zet wereldwijd de blinde vlek over systemisch racisme en vernedering op de kaart. De vanzelfsprekendheid van een leidend ‘wit’ narratief is niet meer bon ton. De Koninklijke gouden koets met beelden van tot slaafgemaakten staat stil. 17e eeuwse ‘helden’ heten nu slavenhouders. Onderzoek leidt tot inzicht in tot welke prijs, het kapitaal voor de Grachtengordel, onze nationale trots, werkelijk is verdiend. In Rotterdam verrijst een vier meter hoog bronzen beeld van de eerste zwarte vrouw van kunstenaar Thomas Price. Ze staat geaard met beide voeten op de grond, heeft een fiere blik en een gebalde vuist in haar zak.
Het hoge woord is eruit
In 2020 maakt Koning Willem-Alexander excuses voor het geweld tegen de Indonesiërs na 1945. Na de afschaffing van de handel in tot slaafgemaakten in 1814 duurde het in de koloniën, in Nederlands-Indië nog veertig jaar en in Suriname, Curaçao, Aruba, Sint-Maarten, Bonaire, Saba en Sint-Eustatius nog zestig jaar voordat de afschaffing daar juridisch geldig was. “De tot slaafgemaakten moesten verplicht ‘koeliecontracten’ sluiten tot het verrichten van plantagearbeid. Zo zag de ‘vrijheid’ eruit onder het zogeheten ‘staatstoezicht,” aldus de Kom.
75 jaar na zijn dood wordt Anton de Kom als Nederlandse verzetsheld en eerste Surinamer in de Canon opgenomen. Ieder kind leert nu over de Kom en over de verzetshelden die in opstand kwamen tegen de slavernij zoals Bonni, Baron en Joli Coeur. Romana Vrede eert samen met OTION de heldinnen uit het verzet tegen de slavernij zoals One Tété Lokay. Want net zo lang als er slavernij bestond, was er verzet van vrouwen en mannen. ‘Tijd Zal Ons Leren’.
Dankzij decennia van verzet van activisten, zoals Kick Out Zwarte Piet ontstaat erkenning voor het feit dat Sinterklaas geen gezellig volksfeest voor iedereen is, maar racisme. Burgeractivist Mpanzu Bamenga, spant een succesvolle rechtszaak aan tegen de staat wegens etnisch profileren. De Koninklijke Marechaussee besluit hierdoor etniciteit niet langer mee te wegen bij selectie aan de grens, “vanuit onze legitimiteit en het maatschappelijk vertrouwen.”
Een tienerdochter legt haar ouders het verschil uit tussen ‘appreciation’, waardering en ‘appropriation’, toe-eigening. Burgemeester Halsema biedt namens de stad Amsterdam excuses aan voor de slavernij en een jaar later volgen nationale excuses voor de rol van het Nederlands bestuur in de slavernij, de erkenning en veroordeling van deze misdaad tegen de menselijkheid. Premier Rutte erkent dat hij door fractievoorzitter van BIJ1 Sylvana Simons anders is gaan kijken en roept op tot nationaal gewetensonderzoek, een andere mentaliteit.
De rol van representatie kan niet worden onderschat
Het nieuwe bewustzijn groeit traag, met horten en stoten. De documentaire ‘White Balls on Walls’ van regisseur Sarah Vos geeft een kijkje achter de schermen van het witte geprivilegieerde Stedelijk en rekent af met het vanzelfsprekende allesbepalende perspectief van de witte mannelijke kunstenaar. Curator Charl Landvreugd doorbreekt er het VOC-adagium van kunst en maker als object en stelt de maatschappelijke context van de gemaakte kunst weer centraal. Verloren verhalen zijn te zien, waarin de hele stad zich kan herkennen.
150-jaar na de afschaffing van de slavernij, biedt ook de Koning tijdens Keti Koti op 1 juli 2023, excuses voor de slavernij aan. Er komt een onderzoek naar de familie van Oranje. De Koning vraagt om vergiffenis. “Dit zijn de zachte, spirituele krachten die deze tijd nodig heeft,” aldus Kathleen Ferrier, UNESCO-voorzitter. Zou het hier kunnen gaan over iets groters dan excuses en respect? Het verlangen naar toenadering, zielsverbondenheid? Het blijft wel de vraag of de ontvanger hier iets mee kan en wil bewegen. Hoe te reageren na 250 jaar lijden onder slavernij?
Black Archives onderzoekt wat er achter de komma moet komen, nu de punt van de excuses is gezet. ‘Geen heling zonder herstel.’ De slavenhouders werden indertijd financieel gecompenseerd. Resoneert het maken van excuses en vragen om vergiffenis bij iedereen? Inmiddels afgetreden kamerlid Sylvana Simons was hier realistisch over: “Ik moet elke dag naar de Tweede Kamer, waar het volkomen geaccepteerd is dat mensen met macht en invloed zeggen dat kolonialisme het mooiste is dat Nederland ooit gekend heeft.” Verandering roept per definitie weerstand op, zeker bij machthebbers die ervan uitgaan dat hun hegemonie blijvend is. Macht roept tegenmacht op. Los van herstelbetalingen vraagt het daarbij met elkaar in gesprek gaan om andere vaardigheden, een andere deltamentaliteit.
“Geen volk kan tot volle wasdom komen, dat erfelijk met een minderwaardigheidsgevoel belast blijft,” schreef de Kom. Zelfrespect, eenheid en solidariteit kunnen elementen zijn die een gezonde deltamentaliteit in eenieder laten groeien. Een mentaliteit van wederkerigheid en luisteren, elkaar bevragen op pijn en ruimte geven. Een ander perspectief toelaten is mogelijk blijkt uit de beweging in mentaliteit die afgelopen decennia op gang komt. Een kanteling blijkt al te vaak het resultaat van een ontmoeting in levenden lijve, waar het elkaar in de ogen kijken en luisteren naar verhalen en andere perspectieven de toenadering laat ontstaan en de blinde vlek verkleint. ‘Ons land is overvol, maar mijn buurman mag blijven.’
Hoe ziet de nieuwe deltamentaliteit eruit? Enkele voorbeelden
In de wereld van water stapte men allang af van het 17eeeuwse Waterstaat Adagium van ‘Heersen en beheersen’. Het inzicht is dat alles veel sneller verandert dan gedacht. ‘Meebewegen met het water’ wordt de strategie genoemd. Water stroomt en vindt altijd een weg. Grootschalige projecten als ‘Ruimte voor de rivieren’ bieden geen lege woorden maar een deltamentaliteit voor de 21e eeuw. Delta’s zijn reëel bedreigd en uitgaan van ruimte voor mens en natuur is het nieuwe motto. Dat vraagt om gesprekken voeren en luisteren.
Een ander voorbeeld uit de zorg is Buurtzorg, inmiddels het snelst groeiende zorgbedrijf waar de mens weer centraal staat. “Managers beperken de kracht van vakmensen,” aldus de oprichter. Uitgaan van menselijkheid boven bureaucratie werken thuiszorgmedewerkers in kleine teams die het werk zelfstandig, vanuit bevlogenheid en deskundigheid met elkaar uitvoeren. De pieper wordt om beurten verdeeld, dat werkt. “Oftewel praktische wijsheid produceert rechtvaardigheid,” Albers & Kruiter in ‘Doen wat goed is’.
Afgelopen juni verscheen het rapport ‘Migratie als motor’. Ook dit rapport reikt een nieuwe koers aan, een nieuwe taal die migratie zelfs een aanjagende rol toebedeelt. De migrant als ‘object’ wordt een zelfstandige actor. Steeds vaker verschijnt in kranten, tijdschriften en rapporten het narratief of migratie toch niet de oplossing is voor een vergrijsd Europa met enorme tekorten op de arbeidsmarkt. Stel je eens voor dat migratie dé oplossing is? Zowel in de buitenwereld als in onze binnenwereld, migratie als ‘het zich verplaatsen in de ander.’
Ook de trend dat jongeren massaal minder uren willen werken geeft aan dat zij die de toekomst hebben het anders willen. De betekenis van werk en leven verandert in een delta waar het water stijgt. Werk is niet fulltime maar flexibel. Extra geld is minder belangrijk dan het zelf kunnen bepalen van een eigen ritme en levensvreugde. Jongeren bewegen met deze andere mentaliteit. Wat gebeurt er als we meebewegen?
Een gezonde deltamentaliteit in de 21e eeuw bestaat uit traagheid en elkaars ogen bij tijd en wijle opzoeken. Uit verhalen delen en luisteren. Uit kantelen en bewegen als in een kringloop. Doen wat goed is voor mens én natuur. Zoals we meebewegen met het water, bewegen we samen met elkaar. Daar waar de waar de kust het land ontmoet, waar zoet en zout water sinds jaar en dag met elkaar dansen. Delta’s zijn van nature plekken waar mens en dier uit alle windstreken komen en gaan om zich te laven aan water en voedsel, aan een horizon met perspectief.
This article by Esseline van de Sande was published earlier in Dutch at the Great Middle East Platform
An interview with Rebecca Joubin, associate professor and chair of Arab studies at Davidson College North Carolina, renown scholar in the field of Syrian drama about her recent book: ‘Mediating the uprising – Narratives of Gender and Marriage in Syrian Television’ 2020. The book gives deep insights into the political and social climate during various stages of the uprising and war. Looking through the eyes of the Syrian entertainment industry, we see a pre-uprising booming and now a re-emerging business. Because of the war, increased violence, destruction and the exodus of important figures from Syrian drama, the number of miniseries initially dropped. Yet free media channels such as YouTube provided word-wide access with the production of drama growing exponentially. For the Syrians, scattered around the world, the miniseries create a vibrant community, against all odds.
SUITCASES WITH LOVE STORIES
At the hearts of it all are love stories. Joubin lived in Syria from 2002 onwards founding Art Gallery Al-Jisr, The Bridge. A space where artists, musicians, and intellectuals engaged in informal animated discussions on culture and politics. Joubin directed the gallery together with her late husband Monkith Sa‘id, renowned artist and sculptor.
After 2008 she travelled back and forth to the U.S. to complete her research. Her suitcases were always filled with hundreds of DVD’s in order to keep track of the musalsalat: Miniseries. At the airport in Damascus she would be consequently stopped by customs and had to explain what this was all about. But, once she told them, she always got free passage. “I really like love stories”, she answered smilingly, and so did they. A conversation about famous actors and favorite drama series would unfold.
Drama may be one of the carriers of hope, keeping Syria and the Middle East together. “The recent death of Hatem Ali, one of the most popular drama directors in the Arab world has shown that Syrians from different parties, ethnic groups, areas, colors and societal decent agree and mourn this great Syrian and cultural loss. This hasn’t happened since 2011”, observes soapwriter Araa Al Jaramani. No wonder as everyone follows the latest series, debates them in coffee houses and at intellectual gatherings. Joubin’s analysis doesn’t only capture the Syrian heritage of drama in times of ongoing catastrophe yet invites the reader to a coffee table to debate the relevance of this popular art form. Also providing a human side of the war offering representative voices and points of view of the role and relevance of drama, the beating heart of Arab society.
THE POLITICS OF LOVE
Joubin passionately follows the Syrian miniseries for decades. “A national pastime and an important ritual during the Ramadan season, drawing millions of viewers each day, these miniseries are very different than the shallow storylines that soap operas provide. The Syrian drama creators deliver high quality in the different fields such as screenwriting, directing, acting, music and mise-en scène. Old Damascus miniseries have become popular since they take place in real historical places and capture earlier time periods. The authenticity of the series and the natural setting of filming are praised. Prior to the uprising Old Damascus series were seen as a metaphor since screenwriters would critique the Ba‘th party via the French Colonial Mandate in a subtle and interesting way.”
“When the uprising started, people often accused miniseries such as Bab al-Hara, The Neighborhood Door, of having caused the uprising. This miniseries had been so popular that in Damascus 2011 they would even sell tissue boxes called Bab al-Hara and had even built a site that tourists could visit. Yet over the past few years the series completely changed their stance. They no longer critique the Ba’th party but rather Western conspiracies against Syria. When the uprising started people started to say it was all because of America, Israel, France and Europe. Thus, the dialogue has changed. There is still a critique of the government but now via the conspiracies of the West, while the concern is truly war-torn Syria.”
Joubin’s research has documented drama all the way back to the 1960s. For her second book ‘The Politics of Love’ she viewed over 250 miniseries, examined press reports, followed Facebook discussions and had extensive interviews with drama creators like the Godfather of Syrian drama: Haitham Haqqi and others like Mamduh Adwan, Najib Nseir, Inas Haqqi and Colette Bahna. An extensive group of writers, directors and actors confirmed stories also from the older generation giving insight into the history of Syrian television drama.
Director Haitham Haqqi (wearing glasses) on the set of Khan al-Harir, The Silk Market
Right to left: Late Syrian actress-activist Mai Skaf (died July 23, 2018) next to Syrian actress Karis Bashar
STORYTELLING
It is no wonder that Syrian television drama is so vibrant. Damascus has a longstanding tradition of storytelling where the hakawati, storyteller mesmerizes his audience. One of the oldest Story Houses, Nawfura has been open since the 17th century. In the oral tradition drama is the most important ingredient. Joubin sees drama not only as visual literature but focuses on it as a work of art.
“Drama is the powerhouse where all the art forms come together. The Syrians have been masters in this for decades, in fact centuries. When in 1960s political parties were banned, many activists started working for television. A distinguishing feature of Syrian television is that the majority of writers are novelists, poets and journalists. They know how to take history and turn it into art. Despite their high artistic value, these miniseries do not aim for mere entertainment, but dismantle official narratives. The drama series are the primary arena for the expression of post-colonial Syrian culture and artistic talent in a struggle over visions of the past, present and future of the nation.”
“The relationship between drama producers and the authoritarian regime is complicated. Unlike cinema, television production is not under direct state control. Yet many private production companies are linked to the state and control the industry. Many in the industry contend that it is the money laundering of corrupt officials who finance Syrian dramas. Smaller production companies also have links to the state. Many intellectuals also accuse them of money laundering. The regime purposely chooses those with corrupt files in order to hold leverage over them. Insiders claim that after the 2011 ‘Arabic Spring’ these production companies closed down because those laundering money withdrew their funds from Syrian banks, transferring them outside of Syria.”
FRAMING
People wonder why the Asad family still manages to hold on to their power. “Their mastery in framing the narrative by creating fear, divide and rule has kept them in the saddle. Under Hafiz- al-Asad, in its capacity as key storyteller, the state used culture to gain legitimacy. In order to win the trust of intellectuals, the new leadership claimed to support a cultural revolution in Syria. Bashar, even more actively than his father, sought out meetings with artists on a regular base and forged friendships. A good example is the word ‘uprising’. Over the years the regime consciously delegitimized the word and introduced the more neutral word azmeh, ‘crisis’. The multi-year sketch comedy Buq‘at Daw’, Spotlight, mocked this in the episode: ‘A Historian of the Crisis’ during Ramadan 2017. In this short sketch we are introduced to Nasser Adib, a historian wearing a perfectly white suit who is being interviewed on television. He explains that it is his duty to record the ‘azmeh’. Later on, he is confronted and pressured by various secret service people as well as by businessmen and -women. Each one tries to sell him their perspective on ‘the crisis’. As spectator you feel the pressure building and the constant threat and fear of abuse. As a metaphor for the different narratives, the historian is handed green, red or blue files.
Buq‘at Daw’, Spotlight Ramadan 2017 Episode: The Historian and the Crisis (played by Ayman Rida
At the end the historian is paralyzed. He embraces his freedom when he starts working as a street vendor selling sweets in the street wearing two different slippers.” Is this the only way in Syria to escape making a political stance?
ELEPHANT IN THE ROOM
People outside of Syria wonder what is the connection between the writers and the regime. Isn’t it the elephant in the room?
“It interests me why many production companies are indirectly affiliated with the regime and yet still are able to produce highly critical works. The state allows harsh satires and political parodies, but also creates a relationship between makers and the state by distributing privilege in order to uphold the foundation of the political system and at the same time safeguarding nobody will become too rich. Think about gifts such as houses, cars or smaller services such as military exemptions or the opportunity to send your children abroad.”
“Those who engage in politically critical discourse are often perceived as secret government supporters. This is not simply a question of gifts and privileges. The government bestows favors to some and not to others in order to create tensions between artists as part of their
heavily ingrained “divide and conquer” strategy. The government system of networking, patronage and co-optation filters down through the strata of society; drama production is one area in which one can witness the infiltration of corruption. This phenomenon is portrayed in the miniseries presenting stories of actors trying to survive in an industry filled with moral depravity and an unfair system of privilege. The government distributes privilege to some intellectuals it could later count on to “pay the bill”. At the beginning of uprising while some stood by the regime and others were outspoken against the regime, most were outwardly neutral mirroring the attitude of the Syrian population, known as the “silent majority.”
The late poet Mamduh ‘Adwan, also an important screenwriter, lamented that: ‘intellectuals are compelled to negotiate between their need for security and their desire for creative rebellion; only by diluting their work artist find homeostasis within the bureaucratic conventions of the regime.’
RAMADI-GREY
How does the Syrian mind work? “Ramadi: grey, now refers to people who are neutral and refuse to disclose their true political stance. This new creative way of describing a color is captured by Syrian drama creators. For drama gives you a piece of society, a piece of culture. Syrian drama cannot be placed in just one category and we see screenwriters dealing with the pressure in different ways. Some try to escape reality by being nostalgic. Some try to take a political opposition stand while others try to make a story about love or marriage without any political statement. Yet some directors go even further in their critique. We can’t say that there are no politically critical series in Syria, since many writers use metaphors and symbols to get their points across. But yes, some screenwriters have argued that it is easier for them to be politically critical when writing outside of Syria. For example, film director Inas Haqqi has produced an Internet show called Under 35. This is the first online Syrian production company that aims to give young people an uncensored platform for expression working outside of Syria. “
“Yet, we can’t generalize about this. Screenwriter Najib Nseir wrote Fawda: Chaos 2018, in Lebanon. This series was not very direct in its politics, but still it was critical and it managed to be filmed in Syria. Those living in Syria will often write about daily life struggles that sometimes feel closer to their heart than politics. Those who are living far away from war may have a privilege of writing about direct politics since they don’t face the same consequences. Still both within and outside Syria, drama creators deal with marketing issues. For example, Haitham Haqqi’s Wujuh wa Amaken: Faces and Places 2015 filmed in Turkey, was highly critical and even dealt with the history of Syrian at the start of the 2011 uprising. However, the series was not broadcast widely in the Arab world and had serious marketing issues. So it cannot be denied that politically critical series – that are direct – will have difficulty with obtaining funding.”
RED LINE & WHISPERS
Although drama series master sending messages between the story lines, the regime has drawn an invisible red line. Nobody knows exactly when you are stepping on or over this line at the risk of being abducted disappearing in the horrendous dungeons. Because of this there is a lack of deep political and cultural articles on Syrian drama in the media. This leads to a claim of media specialists outside of Syria that drama creators are implicated by a so called ‘whisper strategy’. The government whispers, intellectuals talk about it and so on and so on. This stance claims that drama creators produce stories to maintain a comfortable dialogue with the Asad regime. Joubin strongly opposes focusing on this idea.
“Some Syrian drama creators do talk amongst themselves about a ‘whisper strategy’ and they are the first to call themselves out on this. Indeed Syrians are self-reflective and are first to talk about their continual battle to avoid falling into complicity. They realize the benefits that arise with complicity and acknowledge that the temptation is there. At the same time, we as Western scholars need to avoid placing drama in categories especially when we know that they have all different ways of coping with their current realty. Why generalize and remove agency from these intellectuals in an effort to discredit the regime?”
Joubin prefers to direct her attention to the drama creators themselves.
WORDS AS SWORDS
“The regime policy has always tried to create division amongst intellectuals, using the narrative of fear of Islamicists taking over. Intellectuals who stayed behind in Syria and don’t always express their political views are judged too harshly. Some of them believe that true revolution is in the arts from within without direct political participation. Many artists who never actually spoke out directly against the regime continue to be missing and others never received permission to produce their highly critical miniseries. In the eyes of the regime their words are like swords protesting the killing, destruction, spying, corruption and hypocrisy of the regime. The reality of war was essential despite marketing pressures. Director Rafi Wahbi captured in his miniseries Helawat Al Ruh: The Beauty of the Soul the slogan: Wahed, wahed, al Sh‘ab al Suri Wahed , One, one. The Syrian people are one. Wahbi argues that this was the core message at the beginning of the peaceful uprising that the masses where trying to relay to the regime and the outside world.”
“Although Syrian drama production plunged at first, producers kept going in very hard circumstances in order to keep Syria alive and put a smile on peoples’ faces. Making comedy, they are able to bring joy out of everything. What I love about Syrian drama is that they find humor in everything that happens and make it shimmer in the midst of horrific times. Finding a glimmer of hope is a defense mechanism; their resilience is enormous.”
miniseries Helawat al-Ruh: The Beauty of the Soul (The taped mouth is a trope we often find in drama of the Arab world, symbolizing the dictator’s goal of suppressing the voice of the citizens)
SAFETY VALVE/TANFIS
Some say that politically critical series are permitted due to tanfis, the so-called safety valve. A metaphor in which the regime allows for drama creators to engage in critique that permits for relaxation and respiration intended to stave off a revolution. This framework is for the most part dated since a revolution happened and free channels like you tube became available.
Joubin states: “Western academics aren’t the ones that invented the safety valve. The idea comes from within the Syrian culture. They are they are so critical and call themselves out if they feel they are complicit. They are the first to mock it or make a satire on it. Coming back to self-reflexiveness: Nothing will happen in Syrian culture without it being reflected in the drama. Quite a few series and sketch comedies have poked fun at the notion of tanfis and as such, they have assumed responsibility for complicity when it occurs.”
PAN-ARAB
Joubin also registers a Pan-Arab development where the Syrians are leading the way.
“Syrian screenwriters are very strong and are leaders on the drama scene. In general, Syrian drama creators are so multifaceted that one individual can sometimes act, write, and direct the same miniseries. The Pan-Arab development – often led by Syrian creativity – manifests itself in new series where actors from different countries in the Arab world speak in their own dialects. Sometimes it is not clear where the miniseries is taking place and we are taken into an imaginary world. Syrian star actors are also playing leading roles in the strongest Egyptian productions of various seasons. Furthermore, there has been a flourishing of Lebanese-Syrian joint production. The Lebanese have the money and the Syrians are passing their knowledge on. After some years competition between Syrians and Lebanese grew. The Lebanese started to produce series without the help of their Syrian counterparts.” It continues to be the Syrians who are known for attempting to find remedies in drama for societal ills. Reading between the lines of a story is a skill any Syrian masters.
Al Nadam (Regret, 2016, written by Hassan Sami Yusuf and directed by Laith Hajjo)
ARCHIVES FOR THE FUTURE
What are people going to think about this time period in twenty years?
“After the revolution the issue of tanfis does not really apply anymore. Now what are they writing for? What is interesting is that they are not using metaphors as political critique because they are at the midst of war. The issues are more complex. For example: brothers against brothers, the breakdown of family structures. There are more topics on the table. There are also many varied perspectives, which manifests that this is a very lively vibrant and resilient culture. Some are nostalgic, some are oppositional and forceful, some are aligned with the regime and have nostalgia for the way things used to be. Perspectives even sometimes melt into each other. Each writer has his own defense mechanism. A lesson for me was that people pick and choose. Series have become a network bringing people who live far away together.””
“Prior to the uprising marriage and love metaphors were employed to indirectly critique the government. There was a transition when the uprising and the ferocious war started. At that time some screenwriters wanted some normalcy in the basics of life. For others, writing became a kind of heritage preservation and way to construct a collective memory. Screenwriters are highly aware that they have taken on the responsibility to recount this particular time period. They hope that in twenty years Syrians will be able to view these series and get a sense of what happened during this time from all different perspectives.”
“Syria unraveled after the revolution and many experienced stress, trauma, violence and were forced to live into exile, cut off from their creative environment. Despite all the barriers the Syrian drama creators kept on going even they were politically divided. Sometimes I ask myself: What are the ethics? Still, sometimes I ask myself: What are the ethics? For example, in Tomorrow We Shall Meet broadcast in 2015 the well-established actors, who are living comfortably in Lebanon, are playing impoverished Syrian refugees. Is this ok? In recent years all series are available via You Tube and subtitled and thus one can even see commentary about the ethics of production as well as other issues on social media. Thus, opening up to the world and enabling a broader audience to watch, has inspired lively debates and has created increased self-reflection. I am always so astounded by how accessible and self-effacing these drama creators are, how willing they are to engage in self-critique. I believe that it is this humility in the culture, which will also document the heritage for the future.”
BREAKING TABOOS
“The revolution created more space, opened topics and created more open discussion. For example: the ‘fatherhood metaphor’ where the father is no longer a guardian of his daughter’s purity. A father figure, who is not only guardian and bread earner of the family, but is also emotionally there. There are many of movements debunking the taboos, moving on. One other strand from the 60s onwards focuses on the status of women. There is this idea it is best to keep one’s own culture, rather than accept the individuality of the West. In 2014, religious extremism was on the rise and Syrian culture tried to disassociate itself with extremism. Each year since 2014 I travelled to Lebanon to find out about the new developments. One screenwriter who avoid talking about contemporary Syrian issues asked me, ‘What type of wisdom can I give to someone who lost everything?’ While this writer originally wanted to avoid the current war, he later moved on to depicting the human side of war, the idea of neighborhoods changing as more and more people come in as others leave. It has been interesting to witness different thought processes of the writers and how their ideas change with time. I am still quite surprised about how I never had any problems accessing these writers even in the midst of their hardship. They would talk for hours with me, allowing me to document the process behind the scenes, giving me a window into their creation.”
“I have learned through these drama creators that there has to be something for everybody. While some series are deep and tackle relevant issues, other series are more escapist and avoid mentioning the war. Some writers cannot talk about what’s happening now, so they escape in different worlds. The audience shapes content. Some audiences need silly drama, where others need to see what’s happening talking about the propaganda. They are all adapting in their own way, as there is not one way of adapting to the circumstances. All this comes together and shows a vibrant city.”
“Many in the west tend to generalize about the Syrian culture, describing it as monolithic. ‘All women are oppressed.’ If you come from the west with a very judgmental frame you miss a lot. The Syrians are self-aware of their own demons. This opens a window into the depths of their soul. They constantly ask themselves: Who are we? What is our legacy? They are surviving, their creativity is exploding and they try to create flourishing art.”
Te gast bij DE NACHT VAN is Esseline van de Sande. Zij is schrijver en Midden-Oosten Expert. Presentatrice Merel Wielaert spreekt met Esseline over de gevolgen van de Arabische Lente, over de rol van de vrouw, over liederen en soaps, over Europa en het Midden Oosten, over de jongeren en de revolutie. Hoe heeft de situatie zich ontwikkeld in de afgelopen 10 jaar en wat kunnen we nog verwachten in de toekomst? Luister hier de gehele podcast
Op 17 december 2010 steekt de Tunesische straatverkoper Mohammed Bouazizi zichzelf in brand. Het is de start van vele protesten die vanaf dan de machtsverhoudingen in de Arabische wereld doen schudden. Beter bekend als de Arabische Lente. Twee jaar later, in december 2012 – nu 10 jaar geleden – leek het alsof de rust een beetje is wedergekeerd. Maar de gevolgen van de Arabische Lente zijn duidelijk merkbaar in het Midden-Oosten. En ook in de rest van de wereld zijn de gevolgen van de Arabische Lente te zien.
Een grote uitlaatklep voor de Syrische bevolking zijn de liederen en soaps. Op deze manier kunnen zij zich onder een streng regime toch uitdrukken met een bepaalde luchtigheid en humor.
De rol van de vrouw in de Arabische Lente is uitermate belangrijk, maar vaak onderbelicht. Terwijl zij eigenlijk aan de frontlinie staan van het conflict.
dit artikel van Lalash Tahir & Esseline van de Sande verscheen op 8-4-22 inhet Financieele Dagblad
De misdadige oorlog in Oekraïne betekent een koerswijziging van het migratie- en vluchtelingenbeleid van de Europese Unie. Binnen 24 uur kwam een historisch akkoord tot stand dat Oekraïners toegang geeft tot alle EU-landen voor bescherming, zorg en werk, gratis treinvervoer en scholing. Snelle verandering blijkt mogelijk. Dat is niet alleen hoopvol, maar ook noodzakelijk.
‘Opvang in de regio’ was eerder het EU-devies, achter onder meer de Turkije-deal. Meer dan 15.600 vrouwen, kinderen en mannen verdronken in de Middellandse Zee, maar Nederland kon nog geen 500 kwetsbare kinderen opnemen. Journalisten van radioprogramma Argos onderzochten dat honderd Afghanen niet welkom zijn, ondanks eerdere beloften. Meten met verschillende maten legt pijnlijk racisme bloot, maar valt ook juridisch niet uit te leggen.
Staatssecretaris Erik van der Burg van Justitie en Veiligheid lijkt het roer om te gooien. Op 21 maart, de Internationale Dag tegen Racisme en Discriminatie, riep hij op om ‘er als samenleving scherp op te zijn dat we bij de opvang van de Oekraïners geen onderscheid maken tussen mensen, hoe je eruit ziet of wat voor religie je hebt.’ Als ongelijkheid beleid wordt, verliezen we allemaal. Dit ondergraaft iedere democratie.
Hoe zorgen we dat de integratie van nieuwe burgers goed verloopt? Hun komst biedt ook kansen. De Wereldbank waarschuwt al decennia voor Europa’s vergrijzing en arbeidstekorten. Begin dit jaar luidde VNO-NCW de noodklok. ‘Om onze welvaart op peil te houden is een soepel werkende arbeidsmarkt met voldoende goed inzetbaar personeel belangrijk. Een goede kwalitatieve match tussen vraag en aanbod is een knelpunt.’ De tekorten bestaan in alle sectoren: alleen al op het terrein van cybersecurity zijn 20.435 openstaande vacatures.
Duitsland veranderde zijn integratiebeleid al eerder, door ‘snel aan het werk’ prioriteit te geven. Wie ben je? Wat kan je? Wat voor werk wil je doen? De Duitse overheid erkent dat nieuwe talenten de krapte op de arbeidsmarkt kunnen oplossen en creëerde afgelopen jaren gunstige voorwaarden die economische integratie bevorderen.
Lessen uit Duitsland zijn: erkenning en validatie van elders behaalde kwalificaties moet snel gebeuren. Het land geeft certificaten af voor opgedane vaardigheden. De aanvraag voor een werkvergunning is verkort naar drie maanden. Bedrijven worden gestimuleerd om bij te dragen aan taalgericht vakonderwijs. De focus ligt op talent én op de beheersing van de vaktaal.
Landen als Zweden, Finland en Denemarken houden ook rekening met lokale arbeidsmarktomstandigheden. Daar is plaatsing afgestemd op werkgelegenheid en in steden aanwezige gemeenschappen. Opleidingsniveau, werkervaring, culturele achtergrond en familienetwerken zijn bepalende factoren. Familie vormt een emotioneel vangnet, maakt mensen bewezen sneller wegwijs en gelukkiger.
Syrische en Afghaanse artsen
Nederland mist hier de boot. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat het spreidingsbeleid voor ‘statushouders’ een geslaagde integratie in de weg staat. Arbeidsmarktomstandigheden van regio’s worden vaak niet meegenomen bij plaatsing. Zo kan het voorkomen dat een agrariër in de stad belandt en een musicus of zakenvrouw op het platteland.
Sinds 2015 zijn gemeenten verantwoordelijk voor deze nieuwe burgers. Uit diverse evaluatiesblijkt dat zij vaak over beperkte middelen en expertise beschikken om 1e generatie Nederlanders daadwerkelijk aan het werk te helpen. Daarnaast ontbreken arbeidsmarktgerichte activiteiten. Deelnemers vinden na hun inburgeringstraject vaak geen aansluiting op de arbeidsmarkt en zo blijft de gewenste participatie uit. De erkenning van behaalde kwalificaties en verworven vaardigheden verloopt moeizaam, ook dit staat een duurzame integratie in de weg.
Ondertussen weten werkgevers vaak niet hoe ze deze nieuwe burgers kunnen bereiken. Tijdens de pandemie werd de tering naar de nering gezet en kregen artsen en zorgpersoneel uit Syrië, Iran en Afghanistan versneld toegang tot de arbeidsmarkt. In Amsterdam mogen ongedocumenteerde jongeren nu een studie volgen aan een school of universiteit, ook bijstandsgerechtigden mogen er parttime blijven werken met behoud van uitkering.
Kim Putters, directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau, adviseert de nieuwe colleges en gemeenteraden: ‘Dit is het moment om het anders te doen’. Hij heeft gelijk. Een toestroom van mensen uit welk land dan ook betekent een toestroom van talenten en biedt kansen.
8 maart Internationale Vrouwendag 2022 #InternationalWomensDay2022 Een dag om ruimte te geven aan de stem van vrouwen. Vrouwen uit de hele wereld. Vrouwen uit heden en verleden. Vrouwen die waar ter wereld dan ook elke dag meer dan 80% van hun energie en middelen investeren in het collectief. Moeders, tantes, zussen, dochters en vriendinnen. Leiders, activisten, kunstenaars, journalisten, filmers, leraressen, dokters, verpleegsters, conducteurs, politici, technici, managers, musici, dichters, bakkers, bouwers en weefsters. Verbinders van het individuele en het collectieve, generatie op generatie, jong en oud, die de moed en de hoop op verandering blijven inspireren.
Vrouwen uit Oekraïne zoals kunstenares Alexandra Exter die dit kostuum ontwerp (linksonder) maakte voor de voorstelling van Romeo en Julia in 1921. Maar ook de hedendaagse feministische protestgroep FEMEN (Фемен) die veel bekendheid kreeg in heel Europa (rechtsonder). De groep is opgericht door Anna Hutsol met als doel vrouwen wakker schudden, bewustwording van eigen rechten en de mogelijkheid tot zelfontplooiing. Hun doel is om de grootste feministische beweging in Europa te worden. De vrouwen trekken internationale persaandacht door topless of semi-topless demonstreren met geschreven teksten op het lichaam en bloemen in het haar.
Alexandra Exter’s kostuumontwerp productie: Romeo en Julia 1921. Dank Sjeng Scheijen.Film trailer
Vrouwen uit Syrië die al meer dan tien jaar aan de frontlijn werken en grote risico’s nemen terwijl ze een inkomen proberen te realiseren voor zichzelf en hun familie. In Syrië zijn alleen al binnen de landsgrenzen meer dan tien miljoen ontheemden. De vrouwen verbeteren levens, stellen sociale normen ter discussie en komen op voor hun rechten. Een van de vele voorbeelden is Ghalia Rahal, oprichter en directeur van Mazaya, een vrouwenrechten organisatie die werkt in het noorden van Idlib en zich richt op onderwijs, training, culturele activiteiten en psychosociale hulp aanbiedt en jaarlijks meer dan vierduizend vrouwen bereikt.
Women of Syria: leiders & activisten
Vrouwen uit Afghanistan zoals graffiti artist en kunstenaar Shamsia Hassani, professor in kunst aan de Universiteit van Kabul die haar werk noodgedwongen voortzet in Albanië nadat de Taliban de macht overnam. Haar werk drukt uit hoe gemarginaliseerd de positie van vrouwen is. Kennis, wijsheid en levenservaring van meer dan de helft van de Afghaanse samenleving kan niet worden aangewend voor de noodzakelijke verbinding en bloei van de samenleving.
Shamsia Hassani, kunstenaar & professor in Art
Vrouwen uit Liberia die een beweging starten onder de naam Women of Liberia Mass Action for Peace. Deze indrukwekkende vredesbeweging zorgde in 2003 zorgde voor het einde van de tweede burgeroorlog ondanks de beperkte burgerrechten die er in het land golden. Dankzij hun toewijding, dankzij hun vredige demonstraties en ‘sit-ins’ maar ook door de aangekondigde ‘sex-strikes’ stonden deze vrouwen, zowel moslims als christenen, van verschillende rangen en standen, schouder aan schouder tijdens deze vreedzame protesten en bereikten het onmogelijke: een staakt tot vuren en vrede.
Women of Liberia Mass Action for Peace
Vrouwen uit Irak zoals de onvoorstelbaar moedige Sipan Ajo. Een Yazidi vrouw die jarenlang op brute wijze werd vastgehouden, gemarteld en mishandeld door IS en die haar weg terug vond naar haar familie en zich nu in Duitsland inzet om meer mensen bewust te maken van de genocide op de Yazidi’s.
Sipan Ajo, een Yazidi vrouw in haar huis in Duitsland, 2022.
Vrouwen uit Koerdistan zoals Hevrin Khalaf. Zij was een prominente Koerdische Syrische politieke leider en activist in Rojava. Naast haar politieke werk heeft zij een hele belangrijke rol gespeeld in het realiseren van gendergelijkheid in Rojava. Op 12 oktober 2019 is zij gemarteld en vervolgens vermoord tijdens een militaire operatie door de Turkse gesteunde terroristische organisatie Ahrar Al-Sharqiya. Hevrin zal voor vele Koerdische vrouwen altijd een symbool van verzet zijn.
Hevrin Khalaf, 1984-2019, politica & civiel ingenieur
Vrouwen uit Argentinië zoals de Dwaze Moeders Deze beweging ontstond spontaan toen een groep moeders de autoriteiten om opheldering vroeg over hun vermiste kinderen. Ze werden niet ontvangen, en gingen toen maar zwijgend over het plein lopen. De volgende week kwamen ze terug, en zo elke week, bijna dertig jaar lang. Vrouwelijk leiderschap dat tot op de dag vandaag inspireert tot actie.
Asociación Madres de Plaza de Mayo, Vereniging van Moeders van het Meiplein
Vrouwen uit Palestina die zich elke dag weer opnieuw verzetten tegen de gewelddadige onderdrukking van Israel zoals Amal Khreishe, voorzitter van de Palestinian Working for Women Society die onlangs is verboden door Israel als ‘terroristische organisatie’. De organisatie werkt in de bezette gebieden en richt zich op gelijkheid en zet zich in om een einde te maken aan alle vormen van geweld tegen vrouwen. Op de website staat de quote van Linda Sarsour centraal: “Als vrouwen beschermd zijn, worden gerespecteerd, in staat zijn om te bloeien en dezelfde kansen krijgen als mannen, als we de ruimte krijgen om te leiden en op te staan, dan zal onze natie bloeien.”
Vrouwen uit Amerika zoals Amanda Gorman die onlangs in een interview uitlegt waar het bij hoop om draait, het is een levenshouding en continue proces.“Hoop is niet iets wat je krijgt, het is iets wat je oefent. Het is geen object of een zelfstandig naamwoord dat je kan kopen of van iemand kan eisen om jou te schenken. Het is een handeling. Het is een ambacht.”
Amanda Gorman, dichter : The Hill We Climb
Vrouwen uit China zoals psychologe en schrijver Chai Ling, die in haar boek: Het kleine meisje van het grote plein haar verhaal vertelt: “Dit boek is mijn verhaal en het verhaal over jeugd, passie, opoffering en overwinning tijdens de zoektocht naar vrijheid en rechtvaardigheid tegen het grote kwaad. En is het verhaal van de ultieme waarheid die ons bevrijdt.”
Chai Ling, psychologe & schrijfster
Vrouwen uit Iranen Nederland zoals Halleh Ghorashi, antropoloog, hoogleraar Diversiteit & Integratie en kroonlid van de SER die in 2021 de Impact Award ontving voor haar onderzoek naar vluchtelingen en diversiteit. Halleh Ghorashi: “De verandering komt van een kleine minderheid.”
Vrouwen uit Eritrea en Nederland zoals Domenica Ghidei Biidu voorvechtser van mensenrechten. Ze is lid van de Europese Commissie tegen racisme en intolerantie, op dit moment ook vice-voorzitter en lid van het dagelijks bestuur. Om de ogen te openen van de asielpraktijk in Nederland schreef ze in 1995 het boek: Door het oog van de naald. In 2017 ontving ze de Black Achievements Award voor haar werk op het terrein van mensenrechten en politiek.
Domenica Ghidei Biidu mensenrechtenadvocate
Vrouwen uit Suriname en Nederland zoals Joan Ferrier die werd geboren in Suriname op 14 december 1953 en overleed in Nederland op 8 maart 2014, Internationale Vrouwendag. Zij richtte E-quality op en stond pal voor vrouwenrechten waar ook ter wereld. Ze was een moedige krachtige vrouw die niet alleen een blijvende bron van inspiratie is; maar een vrouw die voor velen een gedachtengoed nalaat, een attitude. Een vrouw die staat voor anders denken en anders handelen. Een vrouw met een visie op de samenleving die voorzag dat succesvol leiderschap in de 21e eeuw gebaseerd is op diversiteit. Joan Ferrier: “Het gaat om gelijkheid, educatie en het opbouwen van vertrouwen, luisteren wat er nodig is leidt onze dialoog. Wat blijft is de onbreekbare kracht van vrouwen.”
Joan Ferrier 1953-2014, orthopedagoge, directeur E-quality
De actieve houding en de wil om de wereld ten positieve te veranderen en verbinden ligt in ieders hand.
Aan de vooravond van Vrouwendag willen we onze leiders een handreiking doen voor een empathische boodschap direct gericht aan het Nederlandse volk.
dit artikel van Tineke Bennema & Esseline van de Sande verscheen op 7-3-22 bij Joop
We leven in een oorlogstijd waarin burgers behoefte hebben aan visie en richting. Maar waar blijft het verbindend leiderschap in onze polder? Terwijl in Duitsland bondskanselier Scholtz het parlement drie dagen na de inval toesprak, en Macron zich in Frankrijk tot de natie wendt, zelfs neutrale Zwitserse en Finse leiders zich uitspreken, blijft het stil in het Torentje.
Onze premier twittert over zijn telefonades met de heldhaftige president Zelensky en zelfs met de Turkse president Erdogan, met Trudeau, met Johnson. Hij sprak het Oekraïense volk toe, gelukkig. In de afgelopen twee jaar gaf de premier bijna elke twee weken een persconferentie, maar nu de oorlog de Europese grenzen heeft bereikt, vindt hij dat kennelijk niet nodig.
We leven in een tijd waarin meer gebeurt in een week dan anders in een decennium. Er zijn meer dan genoeg redenen: nucleaire dreiging, een energiecrisis en explosief stijgende graanprijzen. Zijn het de naderende verkiezingen waardoor hij liever geen kleur bekent en onzichtbaar wil zijn? Is het moeilijk als liberaal een boodschap te hebben aan alle individuele burgers? Met duidelijke doelen waarachter iedereen zich kan scharen?
En dan hebben we ook nog ons koninklijke staatshoofd, dat een tweet op koninklijk blauw uitdeed na de Russische inval en vervolgens in het vliegtuig stapte voor wederom een welverdiende vakantie, ditmaal in skiparadijs Lech. Waarvoor hij toestemming kreeg van de premier. Beiden zakten als een baksteen voor de stresstest leidinggeven in oorlogstijd. Ook daar bleef het stil.
Gelukkig niet in onze samenleving. Zelden is er zoveel eensgezindheid geweest. Het voelt verfrissend en helend in tijden van polarisatie. Alle burgers weten wat ze moeten doen op hun terrein. Maandag een grote inzamelingsactie op tv. De gezamenlijke hulpdiensten maken overuren. Het hoofd van Gazprom in Nederland dient zijn ontslag in. Hackers op zolderkamers halen Russische websites neer. Kinderen zamelen statiegeldflessen in voor giro 555. Russische katten worden van internationale schoonheidswedstrijden geweerd. Mensen bieden nu al hun huis aan voor de vluchtelingen en ruimen hun kamers uit. Inzamelpunten worden bedolven onder de blikjes tonijn, hoeveelheden luiers, dekens, schoenen en kleren. In de hoofdstad hielden 15.000 mensen 2 minuten doodse stilte in solidariteit en huilden samen op de Dam. ‘Vrede is een werkwoord’, klonk het.
Vrede is een werkwoord, #StandWithUkraine Dam 27-2-22
Toch is er juist nu behoefte aan verbindend leiderschap. De oorlogsretoriek maakt al nieuwe slachtoffers, door de schokkende verschillen in omgang tussen ‘soorten vluchtelingen’. En de misplaatste haat en uitsluiting tegen gewone burgers afkomstig uit Rusland en Belarus in ons land. Onze staatslieden hebben niet geïnvesteerd in gemeenschapszin, verbinding, solidariteit, zelfopoffering en moed. Het verwondert niet dat Nederland onderaan bungelt op de lijst met Europese landen die bereid zijn om de wapens op te pakken en het eigen land te verdedigen, slechts 15% van de Nederlanders brengt dat op.
In een crisis moet een land het beste van zichzelf tonen, waar de vijand het slechtste laat zien. Zonder empathie en eensgezindheid red je het niet. Leiders hebben de taak de angsten en hoop te kanaliseren en richting te geven. In plaats daarvan hebben de koning en de premier zichzelf overbodig gemaakt in een oorlog die Europa bedreigt. Ze misten het punt wat hun belangrijkste functie had moeten zijn: staatsmanschap tonen met een verhaal dat verenigt op een cruciaal moment.
Aan de vooravond van Vrouwendag willen we onze leiders een handreiking doen voor een empathische boodschap direct gericht aan het Nederlandse volk: de wereld is veranderd. Juist nu is het van belang om schouder aan schouder te staan. Wij zijn trots op de burgerinitiatieven van jong en oud. Door alle lagen van de bevolking. Eensgezindheid is hartverwarmend in tijden van polarisatie. We kunnen deze crisis overwinnen omdat we in staat zijn ons eigen belang aan een hoger gezamenlijk doel ondergeschikt te maken. Om vrijheid, gerechtigheid en internationaal recht te verdedigen.
We zijn solidair met het volk van Oekraïne, dat als David vecht tegen Goliath. Moedig, in de zekerheid dat het recht aan zijn zijde heeft en dat zal overwinnen. De waardige toekomst van het Oekraïense volk is de onze. Er zullen wellicht nog offers worden verwacht. Soms zijn we bang en laten we ons ten onrechte verleiden tot haat of uitsluiting. Alleen samen dragen we onze vrijheid en democratie waarin ieder een plek heeft. De regering zal, alsnog, het goede voorbeeld geven door de pijn eerlijk te verdelen. Wij danken jullie.
Ter inspiratie een voorbeeld van sterk, aanwezig vrouwelijk leiderschap met pathos waar je u tegen zegt van Koningin Elisabeth I, 1588: ‘Ik ben nu onder u, niet voor mijn plezier of verstrooiing, maar vastbesloten om in het heetst van de strijd onder u allen te leven of te sterven; om voor mijn God, voor mijn koninkrijk en voor mijn volk, mijn eer en mijn bloed neer te leggen.’
Esseline van de Sande 